İyot eksikliği genel kanının aksine sadec guatra yol açmıyor, zihinsel ve fiziksel gelişme geriliğine de neden oluyor. Özellikle hamile ve emziren kadınların son derece dikkatli olması gerekiyor.
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı Öğretim Üyesi ICCIDD (İyot Yetersizliği Hastalıklarının Kontrolü için Uluslararası Konsey) Türkiye Temsilcisi Prof. Dr. Murat Faik Erdoğan, iyot eksikliği hakkındaki sorularımızı yanıtladı.
İyot eksikliği nedir ve nelere yol açar?
İyot insan hayatında, büyüme ve gelişme için önemli bir element. Eksikliğinin guatr dışında da çok önemli sonuçları var: Düşük, ölü doğum, doğumsal anomaliler, doğum öncesi, sırası veya sonrasında ölüm oranlarının artması, hızlı çocuk ölümleri ve geri dönüşümsüz nörolojik bir hastalık olan ‘kretenizma’ gibi önemli problemler, iyot eksikliğinden doğabiliyor. En önemlisi ise, zihinsel ve fiziksel gelişme geriliğine neden olması. Genel kanının aksine, sonuçları sadece guatr ile sınırlı değil. Çok çeşitli ve geri dönüşümsüz sonuçlar doğuruyor. Diğer yandan, iyot fazlalığı da giderek artan bağışıklık sistemi bozukluklarına bağlı tiroid hastalıkları ile birlikte görülüyor. Bu nedenle iyot düzeyinin belli bir sınırda tutulması son derece önemli. WHO (Dünya Sağlık Örgütü)- ICCIDD tarafından önerilen miktar yaş gruplarına göre değişiyor. Özellikle gebelik ve emzirme döneminde iyot ihtiyacı artıyor. 0-5 yaş arası çocuklarda günde 90, 6-12 yaş arasında 120, yetişkinlerde 150, gebelik ve emzirme dönemlerinde ise 250 mikrogram iyot ihtiyacı var.
Hangi besinlerde ne kadar iyot var?
Ne yazık ki ülkemizde ve dünyanın önemli bir kısmında doğada iyot yetersiz. Mutlaka iyotlu tuz kullanarak bunu telafi etmek zorundayız. Hamilelik ve emzirme dönemlerinde ise iyotlu tuz yeterli olmuyor; iyot desteği de gerekiyor. Tuzlar artık daha stabil olan moleküllerle iyotlanıyor. Ancak nasıl saklayacağımız ve kullanacağımız da önemli: Mutfakta ağzı açık olarak ve ışık gören alanlarda saklamamak, yemeğe pişmeden önce eklemek, aynı miktarda tuzdan daha çok iyot almamızı sağlar.
İyot eksikliği anne ve bebek için risk mi oluşturuyor?
Ülkemizde 1998’de tüm sofra tuzlarının iyotlanması zorunlu hâle getirildi. Ancak iyodu yeterli bölgelerde yapılan çalışmalarda, gebelik döneminde ‘sınırda yeterli’ iyot alımının, bu dönemde artan ihtiyacı karşılamadığı görülüyor.<p> Anne adayı, yaşadığı bölgeye ve beslenmeyle aldığı iyot miktarına göre, günde 100-300 mikrogram destek almalı. Hafif iyot eksikliği olan veya iyodu yeterli bölgelerde yaşayan, tuz tüketimine izin verilen hamilelerde ise günde 100 mikrogram yeterli olur. Ciddi-orta derecede iyot eksikliği devam eden bölgelerde, hamileliğe bağlı nedenlerle tuzun kısıtlanması gerekiyorsa, günde 300 mikrogram gibi daha yüksek bir destek gerekir. Hamile veya hamileliği planlayan anne adaylarını takip eden hekimler, konuya hassasiyet göstermeli. Hamilelerde yüksek tansiyon ya da vücutta su tutulması gibi nedenlerle tuz tüketimi genelde kısıtlanıyor.<p> Bu durumda anne adayının ihtiyacı takviye ürünlerle sağlanabilir. Anne ve çocuk sağlığı için yeterli iyot alımı kısa ve uzun vadede oldukça önem taşıyor.
