Debbie, dört yıl önce bir uyku laboratuvarında işe girdiğinde başka bir sürprizle karşılaştı: Yaşattığı sosyal utancın yanı sıra, horlamak bazı sağlık problemlerinin de işareti olabiliyor. En ciddi vakalarda, nefes borusunu bloke eden ve beyne oksijen gitmesini engelleyen bir sorun vardır. Bu tehlikeli duruma uyku apnesi adı verilir. Arizona’daki Miraval Spa’dan Uyku Uzmanı Rubin Naiman, “Genelde horlamayı masum sanırız ancak kesinlikle değildir. Bedende bir şeylerin yanlış gitmeye başladığına dair uyarı sinyalidir. Metabolik sendrom, diyabet, obezite ve kalp hastalıklarıyla ilişkilendirilir. Ayrıca depresyonla da bağlantılıdır” diyor.
Eğer solunumun sağlıklıysa (yani horlayan biri değilsen) burnunla gırtlağın arasındaki kaslar gevşektir. Eğer hava kanallarını bir şey daraltırsa, bedenin havayı dışarı çıkarmak için çaba harcamak zorunda kalır. Sonuçta boğaz kasların titreşir ve hafif bir trafiğin desibel seviyesine ulaşabilir. (Tıkalı elektrik süpürgesinin sesini düşün.) Philadelphia’daki MainLine Health Sleep Medicine Services Yardımcı Direktörü Rochelle Goldberg, “Horlayanların kas hareketi, bir tür havada kanat çırpmaya benzetilebilir” diyor.
Sükûnetin bozulması
Karayip Korsanları’nın çıkarttığı sesler onlar için normal olabilir ancak narin bir hanımın böyle dertleri olmamalı, öyle değil mi? Tabii onlar kadar içki içersen, onlar gibi uyumaya da başlarsın. Alkol tıpkı grip veya uyku ilaçları gibi boğaz kaslarını gevşetir. Sigara dumanı da (pasif içici bile olsan) boğaz kaslarını gevşetir ve nefes alırken yüksek sesler çıkarmana neden olur. Astımdan dolayı akciğerlerin ve burnun sıkışması, nezle, alerji ya da sinüs iltihabı da horlamayı tetikler.
Horlamanın nedeni nezle gibi geçici bir şeyse, uzun vadeli sağlık sorunları için endişelenmene gerek yok. Breathe Right burun bantlarından kullanabilirsin. Burun köprüsüne yapıştırılan bu bantlar, burun kanatlarının genişlemesini ve rahat nefes almanı sağlar. Yan yatmak da horlamayı azaltabilir çünkü çene öne doğru itilince hava kanalları açılır.
Fakat kronik horlama, anatominin hava kanallarının bir bölümünü sıkıştırmasından kaynaklanabilir ve bu önemli bir sorundur. İçe çökük çene, organlar arasındaki yana yatık bölmeler, büyük bademcikler, dil, küçük dil veya lenf bezleri, komşuları uyandıracak kadar gürültü çıkarmana neden olabilir. Doktor bu durumu teşhis edecektir. Böyle bir durum varsa zamanla daha da kötüleşmemesi için tedavi olmalısın.
Uykusuz geceler…
Elbette spor salonuna gitmek için bir sebebe daha ihtiyacın yok ama geceleri çıkarttığın gürültünün önemli nedenlerinden biri fazla kilolardır. Belin genişledikçe daralan ender şeylerden biri hava kanallarıdır. Fazla kilo, nefes almanı sağlayan kanalları tıkar ve hava akışını engeller. Buna, uyumak için uzanınca üzerinde artan yer çekimi de eklendiğinde, hava yolların bloke olur.
Sonuç olarak, Çin işkencesi olarak kullanılabilecek sesler çıkartman mümkün: Bazen blokaj o kadar kötü hâle gelir ki, kanallar bir dakikadan fazla süre kapalı kalır ve boğulma tepkisiyle onlarca kez sıçrayarak uyanırsın. Bu durum uyku apnesi olarak bilinir. New York Üniversitesi Tıp Fakültesi Uyku Bozuklukları Merkezi’nden Doç. Dr. Joyce Walsleben, “Apne sıkıntısı olan birinin beynine giden oksijen, gecede birkaç kez kesilebilir” diyor.
Az uyku ve az oksijen, uykusuz geçen okul günlerinden daha kötüdür. UCLA tarafından yapılan çalışmada, uyku apnesi yaşayan kişilerin beyninde konuşma, koordinasyon ve duygularla bağlantılı bölümlerin hasar gördüğü tespit edilmiş. Uyku apnesi ayrıca yüksek kan basıncı, düzensiz kalp atışı ve nadiren olsa da kalp yetmezliği ve felce neden olabiliyor. Araştırmalar, apne yüzünden ortaya çıkan kronik yorgunluğun depresyona da neden olduğunu gösteriyor.
Rahat bir nefes al
Tennessee’de yaşayan 30 yaşındaki Josephine Moore, “Her zaman horladım ve asla bir problemim olduğunu düşünmedim. Ancak oda arkadaşım bana bir şeyler fırlatmaya başladığında doktora gitmeye karar verdim” diyor. Peki, insan horlamasının çığırından çıktığını kendi başına nasıl fark edebilir? Çoğunlukla ağzın kuru, boğazın ve başın ağrıyarak uyanıyorsan bunu ipucu olarak düşün. Problemin kaynağını sadece doktor teşhis edebilir. Bunun için bir gece uyku laboratuvarında kalırsın. Sen uyurken nefes ve beyin dalgaların ölçülür. (Tabii bir grup doktorun gözünü dikip sana baktığını bilmek sık sık uykunu bölebilir.)
Eğer doktor bademciklerinin büyüklüğü yüzünden horladığını tespit ederse, geceleri alt çeneyi yükselten bir splint (sabitleyici) takmanı önerecektir. Bu küçük plastik alet, alt çeneyi ileri iter ve dilin boğazın gerisine gitmesini engeller.
Ameliyat en son akla gelen çözümdür. En sık uygulanan operasyon, bademcikler ve küçük dilin biraz tıraşlanmasıdır. Diğer bir operasyon (kulağa biraz Ortaçağ uygulaması gibi gelse de) dilin askıya alınması olarak bilinen uygulamadır: Dil kasları ileri alınarak ağzın ön kısmına daha yakın olacak şekilde vida ile yeniden yerleştirilir. Pillar İmplant adı verilen tedavi yönteminde ise, polyester implant ile yumuşak damak kuvvetlendirilir.
Bedenindeki bir parçayla oynamadan da uyku apnesini düzeltmek mümkün. Nasıl mı? Uçaklardaki maskelere benzeyen CPAP (Continuous Positive Airway Pressure) maskeleri, ağız, burun ve boğaza yerleştirilerek uyurken rahat nefes alınabilmesini sağlar. Sorun, alışmanın biraz zaman almasıdır ve görünüşü küçük bir televizyona benzer. Bu cihaz Debbie’nin sorununu çözmüş: “Üç, dört yıl boyunca gerçekten çok yorgundum. Gün içinde uykuya daldığım bile oluyordu. Şimdi dinlenebiliyorum” diyor.
Dev bir kuvözde yaşıyor gibi hissetmek çekici gelmiyorsa başka seçenekler de var, müzik gibi. British Medical Journal’da yayımlanmış bir araştırmaya göre, Aborjinlere ait “didgeridoo” adı verilen üflemeli müzik aletinin horlamayı kestiği tespit edilmiş. Eğer edinmen mümkün değilse, pirinç veya ağaçtan yapılmış bir müzik aleti çalabilirsin. Dr. Naiman,
“Şarkı söylemek de boğaz kaslarını düzenler” diyor.
Horlama dekoderi
Geceleri horlayan birinin çıkarttığı tüm sesler aynı anlama gelmez. Nasıl bir ses olursa olsun, her tür horlama rahatsız edicidir. Yakından dinleyecek olursan (ya da partnerinden dinlemesini rica edersen) horlayan kişinin verdiği ipuçlarından nasıl bir problemi olduğunu anlayabilirsin. New York’taki Cornell Üniversitesi Weill Medical College’dan Doçent Doktor Charles P. Kimmelman, horlama seslerinin yarattığı senfoniyi deşifre etmiş:
Ses: Hırıltı ve pofurdama
Neye Benzer: Nezle olmuş bulldog
Kaynağı: Alerji veya septumda sapma
Ses: Gırtlaktan gelen boğuk gurultu
Neye Benzer: Dizel motorlu çim biçme makinesi
Kaynağı: Hava kanallarının ağır düzeyde tıkalı olması (örneğin dil nedeniyle)
Ses: Tiz sesli ıslık
Neye Benzer: Mariah Carey’in su altında tiz tondan şarkı söylemesi.
Kaynağı: Hava kanallarının kısmen tıkanması (örneğin yumuşak damağın genişlemesi nedeniyle)
Ses: Homurtu ve nefesin kesilmesi
Neye Benzer: Güreşen hayvanların çıkarttığı sesler
Kaynağı: Uyku apnesi. Şiddeti giderek artan horlamanın ardından nefes kesilir, bunu işkence gibi bir sessizlik izler. Ardından beden yeniden oksijen almaya başlamak için kendini sarsar ve uyuyan kişi nefes nefese kalır.
Derleyen: Tuğçe Tekmen
