Önündeki kırmızı şarap bardağına uzandığında kollarının altının ıslak olduğunu fark eden bir kadın, o anda ter bezlerini aldırmak isteyebilir. Eskiden, daha henüz ter izi sosyal bir engele dönüşmeden önce terlemenin hayatta kalmak için önemli bir rolü vardı. Antropolog Doktor Helen Fisher, “O dönemde insanların bunaltıcı sıcaklarda avlanıp yiyecek bulabilmeleri için gerekliydi” diyor.
Ama hava durumu bizi terleten tek şey değil. Sinirleri zorlayan durumlar (önemli bir iş görüşmesi gibi) beynin stres hormonlarını harekete geçirmesine neden olur. O zaman da bedenin ısısı artar ve kendini soğutmaya çalışır.
Temel biyoloji
Sindirim ve kas hareketleri gibi vücut fonksiyonları, ısı meydana getirir. Dolayısıyla beden kendini serinletmek için terler. İnsan kendini yatıştırmaya çalışırken karmaşık serinleme kodları aktif hale gelir ve havalandırma sistemi daha fazla çalışmaya başlar.
İşte tam o sırada bedeninde şunlar olur:
1. Kavurucu sıcaklara veya yıpranmış sinirlere karşı tepki olarak beynin omuriliğinden ter sinyalleri
göndermeye başlar. Ardından da asetilkolin adı verilen bir kimyasalı tetikler.
2. Asetilkolin omuriliğinden ayak, kol, göğüs, yüz ve sırtına doğru binlerce sinire fışkırır.
3. Asetilkolin (yağ ve deri tabakalarının arasında sıkışmış olan) dört milyon ekrin bezine ulaşır ve ter üretilmesi için kan dolaşımından sıvı süzülmesini sağlar.
4. Ekrin bezleri, yüzde 99’u su ve yüzde biri tuz olmak üzere milyonlarca deri gözeneğinden sıvıyı dışarı atar.
5. Dışarı atılan ter, beden ısısının dengelenmesini sağlar; aynı yüzüne soğuk su çarpıp serinlemek gibi bir etkisi olur. Genelde terin büyük bir çoğunluğu buharlaşır ama eğer bezlerin çok fazla çalışıyorsa derinin üzerinde birikmeye başlar. Ya da üzerinde giysi varsa hemen onun üzerine yapışır.
Kuru kalmanın yolları
Saint Louis Üniversitesi Tıp Bölümü Dermatoloji Profesörü Doktor Dee Anna Glaser, “Kendini bir çöl kadar kuru hisseden insanlar bile sürekli olarak su kaybeder. Sadece nefes almak dahi bunun için yeterlidir” diyor. Ortalama insan kendini hiç yormadan, günde küçük bir bardağı dolduracak kadar (45 ml) terler. Ter bezlerinin en yoğun olduğu bölge koltukaltı, alın, ayak tabanı, avuç içi ve kafa derisi olduğundan en nemli yerler buralardır. Glaser, “Eğer gerçekten aşırı derecede terleyen biriysen bunun için annenle babana teşekkür edebilirsin çünkü ne kadar terlediğini DNA belirler” diyor.
Kuru kalmanın en kolay yolu ter önleyici kullanmaktır. Bunların çoğunun içinde alüminyum vardır. Alüminyum derinin içinden geçip ekrin bezlerini tıkar. (Basit koku önleyicilerde -bilinen veya doğal deodorantlarda- ise alüminyum, yani teri bloke edici herhangi bir madde bulunmaz.) Teknik olarak ter kesicileri her yerde kullanabilirsin. Ancak çoğu yağlı olduğundan ayak veya eline sürmek rahat olmaz. Bir ipucu vermek gerekirse Dermatolog Kelley Redbord, “Terleyen bölgelerine akşam saatlerinde ter önleyici sıkmak etkili olur çünkü derin kuru olur ve geceleri fiziksel olarak hareketsiz olursun” diyor. Sadece gece ve gündüz kullanmaya dikkat et; üst üste çok fazla kullanmak, derini tahriş eder.
Hâlâ mı terliyorsun? Reçetesiz satılan, klinik olarak geliştirilmiş bir ter önleyici deneyebilirsin. Bunların içinde (FDA tarafından en yüksek kabul edilen) yüzde 20 oranında alüminyum zirkonyum bulunur. Bazı bilim adamları alüminyumla göğüs kanserinin bağlantılı olduğunu söylese de American Cancer Society böyle bir söylemi destekleyen herhangi bir kanıt olmadığını savunuyor.
Eğer saydıklarımdan hiçbiri çözüm getirmiyorsa botoks yaptırabilirsin. Kırışıklığı azaltan (asetilkolini bağlayarak bloke olmasını sağlayan) birçok yöntem koltukaltı terlemesi için FDA tarafından onaylanmış durumda. Alın, avuç içi, koltukaltı ya da ayağa botoks enjekte edildiğinde, sızıntı sekiz ay boyunca engellenir. Pek ucuz olmasa da yaklaşık 1.200 TL karşılığında (her iki kol altı için) istenmeyen tere son verebilirsin.
İçinden geçen nehir
Yaklaşık dokuz milyon Amerikalıda ter salgısı bozukluğu var (Günde 150–210 ml arası). Genetik olarak aldığı bu miras yüzünden kişilerin bezleri yanlış zamanda ve çok fazla kez tetiklenir. Çözüm için botoks, elektrik akımı terapisi ya da yağ aldırma işlemleri gibi tedavi yöntemleri mevcut. Eğer sen de çok fazla terlediğini düşünüyorsan konuyla ilgili dermatologunla görüşebilirsin.
