Dolunay çıktığında kendinizi huzursuz hissetmek için kurt adam olmaya gerek yok.
Current Biology‘de yayımlanan yeni bir çalışma, dolunay zamanında insanların uyku kalitesinin düşme eğilimi gösterdiğini ve yeni ay dönemindekinden 20 dakika daha az uyuduklarını iddia ediyor.
Basel Üniversitesi Psikiyatri Hastanesi’nden, çalışmanın lideri Christian Cajochen’e göre, insanların %40’ı (en azından İsviçreliler) uyku sırasında dolunayı hissettiklerini ya da kötü uykudan dolayı dolunayı sorumlu tuttuklarını belirttiler. Hatta araştırmaya da buradan yola çıkılarak başlanıldı.
Yaşları 20 ila 74 arasında değişen 33 sağlıklı gönüllünün katılımıyla gerçekleştirilen araştırmada, katılımcılar, kontrollerin bir hayli sıkı tutulduğu, penceresiz bir laboratuvarda uyutuldu. Böylece, ayı hiçbir şekilde görme şansları bulunmuyordu. Laboratuvarda 3 buçuk gün geçirdiler. Sıcaklık ve nem kontrol altındaydı.
Deneyin yapıldığı sırada ne katılımcılar ne de araştırmacılar Ay’ın döneminin çalışmanın bir parçası olup olmayacağını bilmiyorlardı. Bu karar sayesinde herkesin aklındaki olası ön yargılar da önlenmiş oldu. Fakat araştırmada Ay’ın tüm evrelerinin incelenebilmesi imkanı da devre dışı kalmış oldu.
Çalışmadaki veriler aslında 10 yıl önce yapılan bir deneyden geliyor. Cajochen ve çalışma arkadaşları, söz konusu deneyden elde ettikleri sonuçları Ay’ın evreleri çerçevesinde analiz etmediler ve yayımlamak için yıllarca beklediler.
Araştırmanın bulgularına göre dolunay ile uyku süresindeki 20 dakikalık azalma arasında bir ilişki söz konusu. Ayrıca yeni ay ile kıyaslandığında, dolunay zamanında uykuya dalma süreleri de 5 dakika uzuyordu. Derin uyku ise bu dönemde ortalama %30 oranında azalıyordu.
Dolunay gününe yaklaşıldıkça, laboratuvarda bulunan kişilerin akşam saatlerindeki melatonin seviyesi de düşüşe geçiyordu.
Fakat çalışmanın bazı olumsuz sınırlara sahip olduğunu da belirtmek gerek. Örneğin, katılımcı sayısının az olduğu hesaba katıldığında, söz konusu sonuçları tüm insanlar üzerinde genelleyebilmek biraz güç. Ayrıca, laboratuvara alınan kişilerin 1 hafta önceki hayatları hakkında hiçbir kontrol uygulanmamış olması da bir dezavantaj. Çünkü, deneyden önceki hafta tecrübe edilenler, katılımcıların uyku alışkanlıklarını etkilemiş olabilir.
Pennsylvania Üniversitesi Psikiyatri Bölümü’nden Yrd. Doç. Philip Gehrman bu araştırmaya katılmamış. Ancak ona göre araştırmada kullanılan yöntemler ve analizler sağlam. Gehrman, lisansüstü yıllarındayken, bakım evlerindeki Alzheimer hastası yaşlıların uyku alışkanlıklarının Ay’ın evrelerinden etkilenip etkilenmediğini mercek altına almış. Herhangi bir bağlantıya rastlamamış. Fakat, bakıcıların ifadelerinin, hastaların dolunay döneminde daha kötü uyudukları ve kendilerini daha tedirgin hissettikleri yönünde olduğunun altını çiziyor.
Current Biology‘de yayımlanan çalışma, dolunayın uyku üzerindeki olumsuz etkilerinin nedenlerini aydınlatmak amacı ile yapılmamıştı; fakat Cajochen, insan beyninde ay ile bir şekilde senkronize işleyen içsel bir saatin bulunduğunu tahmin ediyor. Sirkadiyen saatin varlığı bilim insanları tarafından biliniyor. Fakat Ay’ın evreleri tarafından düzenlenen bir diğer saatin varlığı da söz konusu olabilir. Cajochen, bazı deniz canlılarında üreme sistemi ile Ay’ın evrelerinin birlikte hareket ettiğini belirtiyor. Ancak Cajochen’e göre, bu saatin insanlarda olup olmadığı, sahipsek de sahip olma nedenimizin ne olduğu konusunda bir bilgi mevcut değil.
Elde edilen bulguları doğrulamak için daha fazla araştırmanın yapılması şart. Örneğin, fonksiyonel manyetik rezonans görüntülemesi, Ay’ın çeşitli evrelerinde insan beyninde nelerin olup bittiğinin açığa çıkarılması konusunda bilim insanlarına yardımcı olabilir. Ayrıca, benzer bir araştırma daha uzun süreli olarak da yapılabilir. Laboratuvarda geçirilecek bir aylık bir sürenin daha yararlı olacağı ortada.
