Bilmediğin sebeplerden ötürü kendini sürekli şişkin mi hissediyorsun? Bundan kurtulmak için ne yapman gerektiği bilmiyorsan, çözüm önerilerime ve diyet listesine göz atmalısın.
Yazı: Diyetisyen Taylan Kümeli
Sağlıklı beslenerek kilo vermeye karar verdin ve büyük bir disiplinle bu sürece başladın. Kaçamak dahi yapmadın. Tuz tüketimin de dengeliydi. Ama yine de vücudunda adını koyamadığın bir şişkinlik hissediyor ve kilonun değişmediğini görüyorsun. Biliyorum, bu motivasyonunu bozuyor… Bu durumun nedeni belki de ödem olabilir.
Ödem, vücut dokularımız arasında olması gerekenden daha fazla sıvının birikmesi ve bu birikimin şişliğe dönüşmesi demek. Ödem oluşumu ise dolaşımsal bir sorun; tamamen toplardamar ve lenflerle ilgili. En yaygın olarak ellerde, ayak bileklerinde, ayaklarda ve yüzde görülen ödem, nadiren iç organlarda da görülebiliyor. Kısacası, lokal bir ödem kadar genel ödem oluşumu da mümkün.
Ödem Mi, Kilo Mu?
Ödemin oluşma sürati, oluşum nedenine göre değişiyor. Kimi zaman “ani” diyebileceğimiz kadar kısa süre içerisinde doku arasında sıvı birikimi olabilirken, kimi zaman da daha yavaş ve fark edilmesi zor şekilde oluşabiliyor. Çoğunlukla da kilo alımı ile karıştırılıyor. Oysa ödem bazen bir sonuç değil, bir hastalığın belirtisi olarak da meydana gelebiliyor.
Ödemin oluşumu ise şöyle gerçekleşiyor: Kılcal damarlar çevrelendikleri dokuya sıvı sızdırıyor. Bu sızdırma sonucunda söz konusu bölge şişmeye başlıyor. Bu sızıntının sebep olduğu sıvı kaybı nedeniyle de böbrekler daha fazla sodyum ve su biriktirme eğilimi gösteriyor. Sodyum ve su birikimi ise yeniden ödeme neden olacağından, “ödem döngüsü” denilen durum gerçekleşiyor.
Vücudun Neden Şişiyor?
Az hareket ya da hareketsizlik: Ödemin nedenlerinin başında geliyor. Uzun uykular, uzun ve aynı pozisyonda devam eden yolculuklar, masa başı işleri, aynı şekilde uzun süre ayakta olmayı gerektiren ama hareketin mümkün olmadığı durumlar da ödem oluşumunu tetikleyebiliyor.
Yükseklik: Sürekli uçakla seyahat edenlerin yüz ve ayak bölgesinde basınçtan dolayı ödem oluşabiliyor. Aynı şekilde efor ve yükseklik, beyin ödemi (serebral ödem) ve akciğer ödemine de neden olabiliyor.
Tıbbi Operasyon ve Tedaviler: Ameliyat sonrası istirahat döneminde, hareketsizlikten ötürü lokal ve genel ödem görülebiliyor.
Sıcaklığın Artması: Havalar ısındığında, derinin içindeki damarlar genişleyebiliyor ve ödeme neden olabiliyor. Sıcak stresine bağlı olarak bazı hormonların (aldesteron ve ADH) fazla salgılanması da ödemi tetikleyebiliyor. Yanıklarda da, cilt su tutarak kendini onarmaya çalıştığından ötürü ödem görülebiliyor.
Hamilelik: Vücut bu dönemde ödem tutmaya müsait olacak şekilde çeşitli hormonlar salgılıyor ve vücut ağırlığının büyük kısmını ödem oluşturuyor. El, ayak ve yüz bölgesindeki şişkinlikler bunun bir göstergesi.
Regl Dönemi: Gebelikte olduğu gibi, regl döneminde görülen hormon çalkalanmaları da ödeme neden oluyor. Vücut, kendisini bekleyen periyoda su tutarak hazırlanıyor. Aynı şekilde menopoz da hormon salınımındaki değişimlere bağlı olarak ödemin yaşandığı bir dönem.
Tuzlu Gıdalar: Ödemin en bilinen sebeplerinden bir tanesi ise gereğinden fazla tuz tüketmek. Ayrıca B1, B6, B5 Vitamini ve magnezyum eksikliği de ödem nedenlerinden.
İlaçlar: Kemoterapi ilaçları, damar genişleticiler, hormon bazlı ilaçlardan bazıları, diyabet ilaçları, kalsiyum takviyeleri, kan sulandırıcılar ve bazı ağrı kesiciler ödem oluşumuna neden olabiliyor.
Ödem Oluşumuna Yol Açabilen Hastalıklar
* Kalp yetmezliği
* Böbrek hastalığı
* Diyabet
* Astım, bronşit, sarkoidoz gibi akciğer hastalıkları
* Diyabet
* Alerjiler
* Artrit
* Baş travmaları
* Beyin tümörü
* Tiroid
Yalnızca bacaklarında oluşan ödeme ise, damar tıkanıklığına veya dolaşım bozukluğuna neden olan herhangi bir tıkanma, varis, kist, tümör, enfeksiyon ve iltihap gibi sorunlar yol açıyor olabilir.
Ödemden Kaçış Planın
– Öncelikle ödeminin bir hastalığın belirtisi olup olmadığını anlamak için doktor kontrolüne git. Doktorunun önereceği ödem söktürücüleri kullanabilirsin.
– Beslenmendeki tuz miktarını azalt.
– İntolerans ve alerji testlerinden faydalanarak sana iyi gelmeyen besinleri keşfet.
– Çivi çiviyi söker; bol bol su iç.
– Sigara ve alkol tüketimini en aza indir veya tamamen bırak.
– Posa ağırlıklı beslen.
– Sağlıklı kilonu korumaya ya da sağlıklı kilona ulaşmaya çalış.
– Terlemek toksik etkileri azaltıyor ve vücuttaki fazla sıvıyı atmayı sağlıyor. Bu yüzden egzersiz, ödem atmana yardımcı olabilir.
– Stres ve uykusuzluğun senin düşmanın olduğunu unutma.
1 su bardağı domates suyuna, katı meyve sıkacağında çektiğin 1 demet maydanoz, 2 adet salatalık ve 1 orta boy havuç suyunu karıştırıp iç. Dilersen 1 çay kaşığı rendelenmiş taze zencefil de ekleyebilirsin.
Ödem Atmana Yardımcı Besinler
• Hindiba
• Su teresi
• Kızılcık
• Kırmızı orman meyveleri
• Salatalık
• Rezene
• Üzüm
• Limon
• Yeşil salata
• Siyah turp
• Maydanoz
• Armut
• Ananas
• Taze soğan
• Karpuz
ÖDEM KARŞITI DİYET PLANIN
Alternatiflerden her gün bir tanesini tercih edebilirsin. Her sabah kalkınca limonlu sıcak su iç (suyunu sıkmadan bardağına bir dilim kabuklu limon at).
Kahvaltı Alternatifleri
1
• 5-6 çorba kaşığı yulaf ezmesi / müsli
• 1 su bardağı yağsız veya probiyotik yoğurt ya da süt
• 1 orta boy elma / armut rendesi veya 1 kivi ya da 2 çorba kaşığı ayıklanmış nar
• 1 adet ceviz içi
2
• 1 dilim yedi tahıllı ekmek / çavdar ekmeği / tam tahıllı ekmek
• 1 kibrit kutusu kadar az yağlı peynir
• Domates, salatalık, maydanoz
Ara Öğün
• 1 orta boy yeşil elma + 5 adet fındık
Öğle Alternatifleri
1
• Çin Çorbası
1 kâse (200 ml) yağsız yoğurt
1 adet rendelenmiş kabak
3 çorba kaşığı haşlanmış kepekli erişte
1/2 paket soya filizi
1 adet kırmızıbiber
1 adet bulyon
Maydanoz
Malzemeleri karıştır ve üzerine su ekleyerek pişir. Limon ve karabiber ile birlikte istediğin kadar tüketebilirsin.
• Yeşil Salata
Birer adet göbek marul, domates, salatalık ve istersen sivribiberi doğrayıp salata kasesine al. Tere, roka, kırmızı lahana, turp ve dilediğin yeşilliklerle karıştırıp yiyebilirsin.
2
• Domatesli Şehriye Çorbası
5-6 adet rendelenmiş domates
5 su bardağı su
1 adet bulyon
1 adet küp şeklinde doğranmış kabak
2 çorba kaşığı tel şehriye
1 demet maydanoz
Limon suyu
Karabiber
Bunu da Çin çorbası ile aynı şekilde pişirebilirsin. Limon ve karabiber ile istediğin kadar tüket.
• Yeşil Salata
Birer adet göbek marul, domates, salatalık ve istersen sivribiberi doğrayıp salata kasesine al. Tere, roka, kırmızı lahana, turp ve dilediğin yeşilliklerle karıştırıp yiyebilirsin.
Ara Öğün
• 1 adet yeşil elma + 5 adet organik badem
Akşam Alternatifleri
1
• Baklagilli Salata
1 orta boy göbek marul
1 su bardağı haşlanmış nohut / yeşil mercimek / kuru fasulye
1/2 paket soya filizi
1 adet sarımsak
1 adet kırmızıbiber
1 çorba kaşığı zeytinyağı
Tere, roka, isteğe bağlı diğer yeşillikler
Limon suyu
Bir tutam tuz
2
• 200 gr bonfile / tavuk / lüfer (maksimum iki gün bu öğünü tüketebilirsin)
• Yeşil Salata
Birer adet göbek marul, domates, salatalık ve istersen sivribiberi doğrayıp salata kasesine al. Tere, roka, kırmızı lahana, turp ve dilediğin yeşilliklerle karıştırıp yiyebilirsin.
• 2 adet kivi veya 1 porsiyon meyve
