Kemik çıkıntısı nedir?
Halluks Valgus, başparmak kenarında kemik çıkıntısı ile ortaya çıkan bir hastalıktır. Sebebi tam olarak bilinmemekle birlikte genetik ve kötü ayakkabı kullanımı gibi nedenlerin etkili olduğu düşünülmektedir.
Kemik çıkıntısı bilindiği kadar masum değildir.
Hastalık, bir kemik çıkıntısı olarak gözükmekle birlikte, aslında bu, sorunun sadece bir parçasıdır. Çıkıntının yanı sıra başparmağın ikinci parmağa doğru çarpılması ve aynı oranda tarak kemiğinin içe doğru çarpılması söz konusudur. Aslında kemik çıkıntısını yapan tarak kemiğinin yanlış konumudur. Yani sorun, yeni ve olmaması gereken bir kemik oluşumundan çok, normal bir kemiğin çarpık duruşundan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle amaç, kemiğin alınması değil yanlış duruşunun düzeltilmesi olmalıdır. Çarpık durumda olan kemik en uygun şekilde kesilerek düzeltilir ve iki parça düzgün pozisyonda iken vidalar ile tespit edilir. Biz bu amaçla, uygun olan vakalarda Chevron osteotomisini veya bu operasyonun değişik versiyonlarını tercih ediyoruz. Bu kesi şekli kemiklerin birbirine sağlam bir şekilde kilitlenebilmesini sağlamaktadır. Bu nedenle hastalarımızın ameliyat sonrası erken dönemde yürümelerine izin verebiliyoruz. Ameliyatsız olarak bu kemiğin giderilmesi mümkün değildir. Hastalık başlamış ise genellikle ilerleme eğilimindedir. Ameliyat dışında yapılabilecek en etkin önlem geniş ayakkabılar giymek olabilir.
Kemik çıkıntısı genetik midir?
Buna kesin bir cevap vermek mümkün değildir. Ancak genetik geçiş gösteren vakalar olduğunu söyleyebilirim. Ailesinde hiç olmayıp kendisinde halluks valgus olan vakalar olduğu gibi seri halde birkaç kuşak halluks valgus görebiliyoruz.
İlerleyen yaşlarda kemik çıkıntısını önlemek İçin neler yapılabilir?
Tek yapabileceğimiz ayak anatomisine uygun ayakkabıları tercih etmektir. Hastalıkta başparmak daha önce de belirttiğim gibi ikinci parmağa doğru çarpılmaktadır. Sivri burunlu ayakkabıların bu çarpılmayı daha da hızlandırdığını ve şiddetini arttırdığını söyleyebiliriz. Keza yüksek topukla birlikte başparmağın üzerine daha fazla yük binmesi deformasyonu hızlandırır. Dolayısıyla geniş ayakkabıların bozukluğu önlemek için en etkili yöntem olabileceğini söyleyebiliriz. Bunun dışında kullanılan parmak arası makaralar ve gece atellerinin deformiteyi düzelttiği ya da engellediği yönünde bilimsel bir veri yoktur.
Kemik çıkıntısı operasyonu zor bir ameliyat mıdır, kişi normal hayatına ne kadar sürede dönebilir?
Kemik çıkıntısı ameliyatı incelikli bir ameliyattır diyebiliriz. Basit gibi gözüken ancak ciddiye alınması gereken bir ameliyattır. Bu nedenle ayak cerrahisi üzerine yoğunlaşmış cerrahların tercih edilmesini öneririm. Halluks valgus cerrahisi büyük gelişmeler göstermiştir. Eskiden haftalarca alçıda kalan hastalarımızı artık çok kısa sürede (mesela ilk haftada) yürütebiliyoruz. Anestezi ve ağrı kontrolündeki gelişmelere paralel olarak artık çok rahat bir ameliyat sonrası dönem sağlanabiliyor. Ancak normal hayata dönüş birkaç ayı bulabiliyor. Burada en büyük sorun ameliyat edilen organın ayak olması. Ayak büyük yükler taşıması gereken bir yapı aynı zamanda kalbe en uzak vücut parçası. Bu iki etken nedeni ile bazen sorunlar yaşayabiliyoruz. Özellikle sigara içenlerde dolaşıma bağlı yara ve kemik iyileşmesi ile ilgili sorunlar görülebiliyor.
Kemik çıkıntısı operasyonu sonrasında nasıl ayakkabı tercih edilmeli?
Ayağın genişliği azalacağından ameliyat sonrası dar ayakkabılara girmek daha kolay olacaktır. Ancak ameliyat öncesi veya sonrası, ben hastalarıma hep ayak anatomisine uygun ayakkabıları öneriyorum. Bayanlara sivri burunlu ve topuklu ayakkabılarını sosyal olarak mecbur kalmadıkları ortamlar dışında kesinlikle önermiyorum. Bazen çarşı pazar ellerinde torbalarla dolaşan, otobüs duraklarında bekleyen hanımların ayaklarında yüksek topuklu sivri burunlu ayakkabılar görüyorum. Çok üzülüyorum. Bu bence kültürel bir sorun. Nemrut dağına topuklu ayakkabılarla çıkan hanımlar gördüm. Bunun normal olduğu kabul edilmiş veya hanımların her an çok şık olmak gibi bir arzusu var. Bunu anlamakta güçlük çekiyorum. Sırf ayakkabıya uygun olması için yani estetik nedenlerle bu ameliyatın yapılmasına ise kesinlikle karşıyım.
Kemik çıkıntısı hakkında yanlış bilinenler?
Halluks valgus estetik bir sorun olarak algılanabiliyor. Hatta sigorta şirketleri tarafından kapsam dışı bırakabiliyor, oysa sorun fonksiyoneldir. Tedavi edilmediği taktirde artroz, ikinci parmakta şekil bozukluğu, tarak kemiklerinin başlarının altında nasırlaşma ve ağrılar, sinir sıkışması, yara oluşumu, enfeksiyon gibi ek sorunlara yol açabilmektedir. Oluşan çıkıntının yeni bir kemik oluşumu olduğu gibi bir kanı da var. Hatta bu kanı doktorlar arasında bile yaygın. Fakat ortada yeni oluşan kemik diye bir şey yok, sadece normal yapıdaki bir kemiğin çarpık duruşu söz konusu. Diğer yandan ameliyatın çok ağrılı olduğu kanısı yaygın olsa da yeni gelişmeler ile ağrısız bir ameliyat sonrası dönem sağlayabiliyoruz. Tekrarlama ise sanıldığı kadar sık değil, tam tersine çok nadir görülüyor.
Yazı: Prof. Dr. Tanıl Esemenli
