Beslenme bilimi ile uğraşan bilim insanları, besinleri gruplamak ve her gruptan günlük tüketilmesi gereken miktarları belirlemek için besin piramidi ile beslenmenin kodlarını çözün.
ABD’deki Besin ve Beslenme Konseyi, 1958 yılında besinleri dört grup altında toplamış ve bu gruplardan tüketilecek miktarları belirlemişti. Bu, günlük beslenme planlarının yapılmasında büyük kolaylık sağladı. Her ülke, kendi yemek alışkanlıkları ve koşullarına göre piramitte değişiklik yaptı. Türkiye’de kabul edilen modellerden biri de “Dört Yapraklı Yonca”.
Üst Yaprak: Süt Grubu
Süt ve süt ürünleri, protein, kalsiyum, fosfor, B2 Vitamini (riboflavin) ve B12 Vitamini başta olmak üzere birçok besin öğesinin kaynağı. Kalsiyum, kemiklerin ve dişlerin sağlıklı gelişiminde önemli rol oynuyor. Tüketilmesi önerilen miktar, yaş, cinsiyet ve fizyolojik duruma (büyüme ve gelişme dönemi, gebe ve emzikli olma, yaşlılık) göre değişiklik gösteriyor. Ayrıca balık (özellikle kılçığı ile beraber yenenler), koyu yeşil yapraklı sebzeler, tam tahıllılar, pekmez ve kuru baklagillerde de, süt ürünleri kadar olmasa da yüksek oranda kalsiyum bulunuyor.
Alt Yaprak: Sebze ve Meyve Grubu
Bileşenlerinin önemli kısmı sudur. Folik asit, A Vitamininin ön öğesi olan beta-karoten, E, C, B2 Vitaminleri, kalsiyum, potasyum, demir, magnezyum, posa ve diğer antioksidan özelliğe sahip bileşenler açısından zengindir. Sebze ve meyveler toksinlerin vücuttan atılmasında önemli rol oynar.
Sağ Yaprak: Et, Yumurta ve Baklagil Grubu
Bu grupta et, tavuk, balık, yumurta, kuru fasulye nohut, mercimek gibi besinler var. Ceviz, fındık, fıstık gibi yağlı tohumları da sayabiliriz. Yağlı tohumlar diğer besinlere göre daha fazla yağ içerdiği için dikkatli tüketmende fayda var (bunların sağlığa faydalı yağlar olduğunu unutma). Bu grup, protein, demir, çinko, fosfor, magnezyum, B6, B12, B1 ve A Vitaminleri yönünden zengindir.
Sol Yaprak: Ekmek ve Tahıl Grubu
B12 dışındaki B Vitaminleri yönünden zengindir. Özellikle B1 Vitamininin (tiamin) en iyi kaynağıdır. Bu vitaminler tahıl tanelerinin çoğunlukla kabuklarında ve özündedir. Buğday, pirinç, mısır, çavdar ve yulaf gibi tahıl taneleri ve bunlardan yapılan un, bulgur, aşurelik buğday ve benzeri ürünler, bu grup içinde yer alır. Tahıl ve tahıl ürünleri, vitamin, mineral, karbonhidrat ve diğer besin öğelerini içerir. Kuru baklagiller ya da et, süt, yumurta gibi besinlerle bir arada tüketildiğinde protein kalitesini arttırır. Tahıllar, ayrıca bir miktar yağ da içerir. Tahıl tanelerinin yağı, E Vitamini yönünden zengindir.
