Birçok akıllı telefon uygulaması, sana parmağının dokunuşuyla daha iyi bir sağlık vadediyor. Ancak onlara tümüyle güvenmek çok kötü sonuçlar doğurabilir.
Commected Health Merkezi’nin yöneticisi Doktor Joseph C. Kevdar, “Avcunun içinde he zaman internetge bağlı küçük bir bilgisayar olmasının sağlığın için inanılmaz boyutlarda güçlü etkileri var” diyor. Sorun şu ki piyasada olduğu bildirilen 40 binden fazla mobil sağlık uygulaması, birçok insanın bu gücü kötüye kullanmasına neden oluyor.
Söz konusu uygulamalar (İngilizce adıyla application ya da kısaca “App”), regl dönemlerini kontrol etmene, soğuk algınlığı belirtilerine bakmana veya bir doktor bulmana yardımcı olabilir. Ama sayılarının hızla artışı, yeni bir endişeyi de beraberinde getiriyor: Seni rahatsız eden her şeyi iyileştirmeyi vadeden “sahte doktor” uygulamaları da piyasada. İngiltere Araştırmacı Gazetecilik Merkezi, 2012’de 1.500 adet sağlık uygulamasının yüzde 20’sinin tedavi hizmeti verebileceğini iddia ettiğini ortaya çıkarmış. Endişe verici olansa, bu iddiaların çoğunlukla gerçeği yansıtmaması.
Kvader, “Bugün sağlık uygulamalarının yalnızca birkaçı araştırma tabanlı” diyor. Tüketicilerin birçoğu özel sağlık hizmetlerini kullanmak için sabit bir ücret ödüyor. Geçen sene en az bir sağlık uygulaması indirenlerin sayısı ise yaklaşık 247 milyon. Pew Araştırma Merkezi’nin raporuna göre, akıllı telefon kullanıcılarının yarısından fazlası sağlıkla ilgili soruları için cep telefonuna danışıyor. Bir diğer ankete göre, 10 Amerikalıdan biri doktora görünmek yerine, hastalık belirtilerini kontrol eden uygulamaları kullanıyor. Bazı uygulamalar, iddiaları kulağa doğru gelsin diye somut bilimi yanlış empoze edebileceği için, en iyi tüketiciler bile bu tuzağın içine çekilebilir. Ortada korkutucu bir gerçek var: Sağlığın için bir uygulamaya güvenmek, seni uygulamayı indirmeden öncesinden daha kötü bir duruma düşürebilir.
2011’de, Federal Ticaret Komisyonu (FTC) ışıkla sözde akne tedavisi yapan iki uygulamaya işaret etti: Bunlardan biri, iddialarını desteklemek için ışık tabanlı akne tedavisi hakkında bir çalışmayı dayanak gösteriyordu. Dermatolog Kvedar, “Tedavi için akneye ışığı ileten tıbbi aletler var ancak bir akıllı telefon ekranının böyle bir kapasitesi yok” diyor.
Bu iki uygulama geçmişte kaldı ancak App Store’a kısa bir göz atarsan, bunun gibi birçok yararsız uygulama olduğunu göreceksin. Akne uygulamasına benzer şekilde bir başka uygulama da, mevsimsel duygudurum bozukluğunu (güneş ışığı eksikliğine bağlı bir depresyon türü) tedavi etmek için telefondan yayılan ışığı kullandığını söylüyor. Bir diğer uygulama, baş, kas ve diş ağrılarını rahatlatmak için telefonun sesini kullandığı iddiasında. Kaliforniya Üniversitesi Davis Sağlık Sistemleri, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı Yardımcı Klinik Profesörü David Copenhaver, “Telefonun sesinin ve titreşiminin ağrılı bölgeye tutularak tedavi edileceği düşüncesi zorlayıcı bir fikir” diyor. Daha az hileli uygulamalar, kanser ve diyabetgibi yaygın sağlık sorunları hakkında bilgi sunuyor ama bunlar bir hekim tarafından oluşturulmadığı veya bir araştırma yapılmadığı için tıbbi bir dayanağı yok.
Bu tarz uygulamalar sadece para ve zaman kaybına neden olur; diğerleri ise seni gerçek bir riskle karşı karşıya bırakabilir. Federal Ticaret Komisyonu Vekili Mary Johnson, “Endişe duyduğumuz konu, sahte güvenlik duygusu veren iddialar nedeniyle insanların tıbbi tavsiyeler aramayı geciktirme ihtimali” diyor.
JAMA Dermatology’nin yayımladığı son çalışmada, deri kanseri lezyonlarını bulduğunu iddia eden telefon uygulamalarının yüzde 75’inin, melanom vakalarının üçte birine erken tanı koymayı engellediği ortaya çıktı. Bu yanıltıcı uygulamalar, FTC ve FDA gibi düzenleyici kuruluşların denetimi arttıkça, azalmaya başlayabilir. Aynı zamanda birçok başarılı dijital uygulama da var; sadece nasıl seçmen gerektiğini bilmeli ve ne zaman doktor muayenehanesine gitme gerektiğini iyi ayarlamalısın.
Şüpheci ol. Hızlı, kolay veya olağanüstü çözümler sunan uygulamalara karşı dikkatli ol. ABD Milli Tıp Kütüphanesi’nde tıp dokümantasyonundan sorumlu Naomi Miller, “Eğer bir çözüm kulağa gerçek olamayacak kadar güzel geliyorsa, muhtemelen gerçek değildir” diyor.
Kaynağına güven. Bilindik sağlık organizasyonlarına ait uygulamaların daha fazla tıbbi dayanağı olur. MobilHealth News kurucularından, Yazı İşleri Müdürü Brian Dolan, “Kısıtlı açıklaması olan ve internet üzerinde başka yerde hakkında bahsedilmeyen uygulamalara karşı dikkatli ol. Gerçek bir firmaysa internet sitesi olmalı ve basında
haberleri yer almalı” diyor.
Diğerlerine danış. Dolan, “Online tüketici toplulukları, kullanışlı uygulamaları bulmak ve işe yaramayanları ayırt edebilmek için en iyi kaynak olabilir” diyor. Online mağazadaki kullanıcı yorumlarına bakmayı ihmal etme; yalnızca birkaç yorum varsa ve onlar da methediyorsa, uygulamanın geliştiricileri tarafından yazılmış olabilir.
Doktoruna sor. Dolan, sağlık hizmeti sunan insanların tüketiciye yönelik bu tür sağlık uygulamalarını kucaklamaya başladığını söylüyor.
Bahçelievler Aile Hastanesi’nden Beyin Sinir Cerrahisi Uzmanı Doktor Murat Hamit Aytar ise, “Bu uygulamalar için ciddi emek sarf ediliyor. Ancak amaç tanı koymak değil hastayı bilgilendirmek, başlangıç sorularına cevap bulmak ve doğru hekime yönlendirmek olmalı. Bunları hazırlayan uzmanlar da konuya bu gözle bakmalı” diyor.
Derleyen: Selen Can
