Diyabet çocuklarda da sıklıkla karşımıza çıkıyor. Konu hakkında merak ettiklerinizi T.C. Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Uzm. Dr. Belma Haliloğlu’na sorduk.
Diyabet genelde yetişkin hastalığı olarak biliniyor ama günümüzde sadece yetişkinlerde değil, çocuklarda da sıklıkla karşımıza çıkıyor. Doğumdan sonra ilk altı aylık dönemde bile rastlanan diyabet ve diyabetli yaşam, çocuklarda yetişkinlere göre biraz daha zor olabiliyor. Ailelerin denetiminde kontrollü bir yaşam sürmesi gereken diyabetli çocuklar, okul çağında arkadaşlarının da etkisiyle kantinlerdeki yanlış beslenme seçeneklerine yönelebiliyor. Beslenme anlamında aile denetiminin azalması bu süreçte onlara çeşitli zorluklar çıkarabiliyor. T.C. Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Çocuk Endokrinolojisi Uzm. Dr. Belma Haliloğlu, çocuklarda diyabet hakkında merak edilen soruları cevapladı ve aileler için önemli uyarılarda bulundu.
Çocuklarda şeker hastalığı hangi yaşlarda ortaya çıkar?
Yenidoğan döneminden çocukluk yaş grubunun tamamlandığı 18 yaşına kadar her yaş grubunda görülebilir. Ancak yaş grubuna göre diyabetin tipi de değişkenlik gösterebilir.
Şeker hastalığı nasıl anlaşılır?
İştahın artması ve çok yemek yenmesine rağmen kilo kaybının olması, çok su içme ve çok idrara çıkma en belirgin bulgular. Daha önce gece uykusundan uyanıp su içme ve idrara çıkma öyküsü olmayan bir çocukta bu durumların görülmesi en tipik şikâyettir. Bu dönemde tanı konulmayan çocuklarda hızlı nefes alıp verme, ağızda çürük elma kokusu, karın ağrısı, bulantı-kusma ve komaya kadar ilerleyebilen ağır bir tablo gelişebiliyor.
En çok kimler risk altında?
Tip 1 diyabet, nedeni halen net bilinmemekle beraber genetik olarak HLA dediğimiz doku grubu yatkınlığı olan bireylerde, çevresel faktörlerin de etkisiyle gelişiyor. Yani Tip 1 diyabet için rutinde kullanılabilecek bir risk grubu tanımlamak çok mümkün değil. Ancak son dönemlerde çocuklarda da görmeye başladığımız Tip 2 diyabet için obezite varlığı ve ailede Tip 2 diyabet öyküsü en önemli risk faktörleri. Obeziteyi engelleyerek Tip 2 diyabeti önleyebiliriz.
Çocuklarımızın şeker hastalığıyla yaşamaya alışması nasıl sağlanır?
Özellikle okula giden çocuklar için ne gibi önlemler alınabilir? Tanı anı, hem çocuk hem de aile için oldukça travmatik bir dönem ve bunu atlatabilmenin en önemli yolu, diyabeti bir hastalıktan daha çok hayatın normal bir parçası olarak görmek. Yani hastalık psikolojisinden bir an önce çıkmak. Burada ailenin yaklaşımı çok önemli. Anne-baba, bu durumu ne kadar çabuk normalleştirirse, çocuklar da o kadar hızlı adapte oluyor. Diyabetin hayatını kısıtlamayacağını ve planladığı hayatına aynen devam edebileceğini bilmek çok önemli… Ayrıca yemek konusunda asla yasak olmadığını sadece düzenli ve belirli miktarlarda beslenmesi gerektiğini çocuğun kavraması gerekiyor.
Okul kantininden beslenmeye özenme nasıl engellenir? Ailelere ne gibi tavsiyeleriniz olur?
Aslında mevcut kantin yönetmeliğine göre okul kantinlerinde hazır meyve suyu, gazlı içecek, cips, çikolata, şekerleme, gofret, hazır kek ve pastaların satışı yasak. Yani diyabetli çocuklar için sakınılması gereken ürünler zaten diğer çocuklar için de uygun değil ve okul kantinlerinde olmamalı. Diğer bir deyişle, kendisinin tüketmemesi gereken ürünleri arkadaşları da tüketmemeli. Bu temel mesajı vermek ve anlaşılmasını sağlamak çok önemli. Bu noktada ailenin iş birliği şart, yani evde tüm aile bireylerinin zararlı ve sağlıksız ürünleri terk etmesi gerekiyor. Kısacası çocuğa verilen teorik bilgi ile pratik uygulama çelişmemeli. Çocuk doğruyu ve yanlışı kavradığında zaten özenme işi halledilmiş oluyor.
Çocuklarda yemek saatlerindeki değişiklikler, şeker seviyelerinde ciddi sorunlar yaratır mı? Aşırı ve zararlı besinlere yönelirler mi?
Diyabetli çocukların beslenme saatlerini kendi rutin hayatlarına adapte ediyoruz. Mesela, hafta sonu geç kalkmak istiyorsa veya akşam yemeğini geç yemek istiyorsa insülini ve öğün saatini kaydırabiliyorlar ama bunun öğün atlanmadan yapılması gerekiyor. Eğer bu gecikme istem dışı ise yemek saatine kadar biraz karbonhidrat içermeyen besinler tüketebilmekle beraber çok fazla gecikmeden de kaçınıyoruz. Bu kurallara uyarsak istenmeyen durumlar da görmüyoruz. Tabii uzun gecikmeler veya ek şikâyetler olduğunda kan şekerinin kontrol edilmesi gerekiyor.
