Ünlü reklam yüzleri, mucize vadeden sloganlar ve kolay erişilebilirlik… Tüm bunlar bir araya gelince işler daha da karışık hâle geliyor. WH, detoks çaylarını mercek altına alıyor.
Mucize çözümler sunan bitki çayları gerçekten faydalı mı?
Belki de hepsi Jack ve Fasulye Sırığı masalının suçu: Hayallerini gerçekleştirmek için ihtiyacın olan tek şeyin birkaç küçük fasulye olduğunu anlatan masallarla büyümek, bilimden ziyade mucizelere dayalı fikirlere açık olmamızın sebebi olabilir. Dünyanın her yerinde, detoks çaylarını ellerinden düşürmeyen kadınların sayısı artıyor. Hızlıca kilo verdirmeyi vadeden çay detoksları, Instagram’ı ele geçirmiş vaziyette. Karın kası yanına iliştirilmiş bir kutu bitki çayı içeren binlerce fotoğraf #teadetox etiketi altında “kolay” çözümler sunuyor. Diyetisyen Berrin Yiğit, “Maalesef çay konusu; detoks çayları, mucize çaylar, ünlülerin reklamını yaptığı çaylar vs. derken sağlıksız ve ciddi boyutlara ulaşabiliyor” diyor.
Detoks çayı nedir?
Kürler hâlinde satılan çayların içerikleri değişiklik gösterebiliyor. Bazıları yedi günlük, bazıları ise dört haftalık kürlerden oluşurken, en iyi sonuçları alabilmen için sabah çayı ve akşam çayı olarak da iki kategoriye ayrılıyorlar. Örneğin bir detoks çayı, ‘kendini enerjik hissetmen ve hedeflerine ulaşman için gereken motivasyonu sağlayan doğal ve arındırıcı çay’ olarak lanse ediliyor. Bir diğeri ise 14 günlük detoks çayı kürünün, ‘vücudunu tüm zararlı toksinlerden arındırarak, kilo vermene destek olacağını’ söylüyor. Bunlar oldukça iddialı vaatler… Fiyatlandırma da muhtemelen bu vaatlere göre belirleniyor -çünkü detoks çaylarının pek de ucuz olduğunu söyleyemeyiz.
Detoks çayları sindirimi nasıl etkiliyor?
İlk bakışta, detoks çaylarının içerikleri zararsız görünüyor: Oolong çayı, zencefil, ginseng gibi bitkilerin hepsi sağlıklı ve sindirim sistemini destekleyen nitelikte. Fakat bir yanda da sinameki gibi içerikler var. Daha önce sindirim problemleri yüzünden doktorunu ziyaret etmediysen, adını sık duyduğun bu bitki hakkında bilgi sahibi olmayabilirsin. Sinameki, sennosid adlı bir kimyasal madde içeriyor. Senosid, bağırsak astarını irrite ederek laksatif etkisini tetikliyor ve ishale neden oluyor.
Aslında bu madde, kabızlık tedavisinde ve ameliyat öncesinde bağırsakları temizlemek için tıbbi olarak onaylanmış durumda. Fakat detoks çaylarının içeriğinde bulunuyor olması, doktorları ve beslenme uzmanlarını endişelendiriyor. Beslenme Danışmanı Dr. Lauretta Ihonor, “Bir eczaneye girip birkaç kutu müshil satın almaya çalışırsan, muhtemelen eczacı seni bu konuda sorgulayacaktır” diyor ve ekliyor; “Ancak detoks çayı kürü almak istediğinde, satış danışmanı seni kampanya kapsamında daha fazlasını almaya teşvik edebilir. Bu, sana bu ürünleri satanların uzun süreli laksatif madde kullanımının zararlarından habersiz olduğu anlamına geliyor.” Elbette, daha sıkı bir karın için mutfak dolaplarını bu çaylarla dolduran kadınlar da büyük ihtimalle bu yan etkilerden habersizler.
Tuvalette daha fazla vakit harcamak gibi bariz bir sıkıntı dışında (yapılacaklar listen seni bekliyor…), doktorun önermeden laksatif kullanmak sağlığını da tehlikeye atabilir. King’s College Londra’da bağırsak sağlığı konusunda uzman olan Dr. Megan Rossi, “Sinameki içeren bir çay içtiğinde, besinlerin bağırsaklarından geçişi hızlanır ve dolayısıyla daha az enerji alırsın. Yediklerinin emilimindeki düşüş, besin eksikliği yaşamana neden olabilir. Bunun nedeni ise aslında sağlıklı beslenmene rağmen, yediklerinin çoğunun vücudundan hızlıca geçerek dışarı atılması.”
Düz karın için içtiğin çaylar tehlikeli mi?
Tuvalette geçirdiğin süredeki artış, şişkinlik önlemeye dair vaatlerin doğru olduğu anlamına gelmiyor. Dr. Rossi, “Laktasif etkiyle ishale yol açan çaylar, sindirim sistemini besinlerden tamamen arındırdığı için bazı kişilerde şişkinliğin azalmasını sağlayabilir. Fakat mideye daha fazla sıvı çekmeye neden olduklarından, bazı kişilerin de daha fazla şişkinlik yaşamasına yol açabilirler” diye ekliyor. Sonuç mu? Dr. Rossi, “Vücudunu gerekli besinlerden mahrum bırakmak açlık moduna girmesine neden olacağından, çaylar bırakıldığı anda kilo almaya da neden olabiliyorla”
Laksatif kullanımı sadece sindirim sistemini etkilemekle kalmıyor; bedeninin susuz kalmasına veya yeme bozukluklarına da neden olabiliyor. Hatta İngiltere’de bulunan yeme bozuklukları yardım derneği Beat, çay detoksları yüzünden laksatif maddelerin kişisel bir seçenek olarak kullanılmasına ve normalleşmesine karşı uyarıda bulunuyor. Gereksiz yere laksatif madde kullanma alışkanlığı, kişilerde yeme bozukluğu geliştirme tehlikesini doğuruyor. Diyetisyen Berrin Yiğit, “Bitki çayları doğaldır ve bu yüzden güvenlidir” düşüncesinin çok yaygın ama yanlış olduğunu belirtiyor: “Sayısız faydalarına rağmen yanlış kullanıldığında alerjik reaksiyonlara, nefes darlığına, göğüs ağrılarına, ciltte kurdeşen veya kabarmalara neden olabilirler. Bunun yanı sıra kullanılan ilaçlarla etkileşime girebilirler. Çok fazla içilirse bağırsak florasını ve düzenini de bozabilirler.”
