Hayat çoğunlukla dramatik olaylarla dolup taşıyor olsa da, insan nedense hiçbir zaman soyulacağını, hortuma kapılacağını veya ağzı köpürmüş bir pitbull tarafından saldırıya uğrayacağını düşünmez. Ama varsayalım o “hiç düşünmediğin” başına geldi. İşte o an ne yaparsın? İnsanların çoğu donup kalır. 2004 yılında yapılan bir çalışmaya göre yüzde 75’imiz herhangi bir felaketle karşılaştığında şaşkınlıktan hiçbir şey yapamaz hale geliyor (diğer yüzde 15 çığlık atıp bağırırken, geri kalan da sakin kalıp, hemen bir durum değerlendirmesi yaptıktan sonra harekete geçiyor). İnsana tabii ki o anda yaşadığı krizin şiddeti ağır gelebilir ama bu, illa da taş olup kalacağın anlamına gelmemeli. “Hayatta kalma güdüsü inanılmaz derecede güçlüdür. Ve durumu kurtarmak için ne yapacağını bilmek büyük bir motivasyon gerektirir” diyor 40 senedir felaketler üzerine araştırma yapan, Denver Üniversitesi’nde Doktor Thomas E. Drabek. Uzmanların da dediği gibi eğer o zaman sürecinde belli bir korunma planı sağlayabilirsen, hem mantığını hem de bedensel işlevini kaybetmemiş olursun. Aşağıda böyle zamanlarda en mantıklı hareketi yapabilmen için uygulayabileceğin 16 durumu ele aldık.
Doğadan gelen sürprizler
1. Vahşi bir köpekle karşı karşıya kalırsan
Cebinde kocaman bir biftek bile olsa, bu kızgın bir pitbull’u sakinleştirmeye yetmez. Yırtıcı bir köpekle yüz yüze geldiğinde, doğrudan göz teması kurmak, öne doğru eğilmek ya da gülümsemek gibi agresif tavırlar almaktan kaçın (diş göstermek, bazı köpekler tarafından saldırganlık olarak algılanabilir). Wisconsin eyaletinin Madison şehrinde sertifikalı bir köpek davranışları danışmanı olan Sarah Kalnajs’a göre, böyle bir durumda, mümkün olduğunca az hareket edilmesi ve köpeklerin birbirine davranış şeklinin taklit edilmesi gerekiyor. Köpeğe, ani ama kısık bir sesle “hayır” dedikten sonra, yavaş yavaş geri çekilmeye başla. Yürürken köpek arkanda kalsın (çok daha korunmasız bir pozisyon olmasına rağmen mutlaka bunu yap). Eğer köpek tepki verirse, çoğu köpeğin bildiği bir komut olan “otur” komutunu kullan. Elinde, kalkan olarak kullanabileceğin çanta, şemsiye vs, ne varsa yararlan. Köpek üstüne saldırırsa, nefessiz bırakmak için tasmasını bükmeyi dene. Tasmasını tutamam diyorsan ya da köpeğin tasması yoksa başını, boynunu ve göğsünü kapayıp cenin pozisyonu alarak, mümkün olduğunca hareketsiz ve sessiz kal.
2. Anafora kapılırsan
Yüzme havuzlarında senelerce yüzmek, böyle bir duruma karşı hazır olduğun anlamına gelmez. Kıyıya dikey bir şekilde hareket eden ve suyun, okyanus tabanındaki konturları izlemesinden kaynaklanan girdaplar, seni kendine doğru çeker. Bunların aksi istikametinde yüzmen imkânsızdır. 10 – 20 metre (yaklaşık 20 kulaç) boyunca kıyıya paralel yüzerek, akıntının etki alanının dışına çık böylece sakin sulara ulaşmış olacaksın. Los Angeles County cankurtaranlarıyla birlikte çalışan uzman okyanus cankurtaranı Brian Lanich, ilk denemende kaçmayı başaramazsan, enerjini toplamak için birkaç dakika suda yavaş yavaş yüzmeni tavsiye ediyor. Tipik bir girdabın 50 – 100 metre uzunluğunda ve 10 metre genişliğinde olması nedeniyle, ikinci denemende kurtulman çok yüksek bir ihtimal.
3. Kasırgaya kapılırsan
Yapman gereken en önemli şey, yere mümkün olduğunca yakın olmak ve tercihen bir bodrum katında saklanmak olmalı. Kasırganın geldiği hat üzerinde bir duvar varsa, bu duvarın dibine çömel. Böylece duvarın enkazı, rüzgârın gücüyle senden uzaklara bir yere fırlatılacaktır. Kasırga ortamında bulunulabilecek en iyi yerlerden biri de banyodaki küvettir. Küvetler genellikle çelik desteklidir. Küvetin içine girip, üstüne kat kat kıyafet giy ve bir yorgana sarın. Şilteyi de küvetin üstüne ört. Oklahoma City’deki acil durum yönetimi direktörü Ronnie Warren’in tavsiyeleri bu yönde. Eğer bir otomobilde gidiyorsan, gaza basıp fırtınadan kaçmayı aklından çıkar. Otomobilden hemen çık çünkü kasırga, aracı bir oraya bir buraya fırlatacaktır. Havada uçuşan molozlardan korunmak için ellerinle boynunun arkasını ve bacaklarınla da yüzünü örterek, bir çukurun içinde yüzükoyun yat.
4. Şimşekli fırtınaya yakalanırsan
Böyle durumlarda, mümkün olduğunca az yer kaplamak ve metal cisimlerden uzak durmak gerekir. Los Angeles County İtfaiyesi’nde paramedik koordinatörü olan Eric Fetherston’a göre, böyle durumlarda, açık ve alçak bir alanda yere çömelip, bütün mücevherlerin çıkarılması ve her türlü uzun nesneden (elektrik direkleri, ağaçlar vs) uzak durulması gerekiyor. Eğer bir otomobilin içindeysen, hemen dışarı çık ve uzaklaş. Lastikler otomobili topraklar ama yıldırımın gücü, topraklamanın yetersiz kalacağı kadar büyük olabilir.
Tuhaf durumlar
1. Kocanla sevişiyorken beş yaşındaki çocuğun odanıza girerse
Mesleğini, Columbia eyaletinin Maryland şehrinde icra eden ve The Good Enough Child adlı kitabın yazarı olan Dr. Brad Sachs’a göre, bu, küçük bir çocuk için hayatı boyunca travmasını üzerinden atamayacağı bir olay falan değildir, o yüzden endişelenmene gerek yok. Her şeyin yolunda olduğunu ona anlatmak istiyorsan, kullandığın kelimelerden çok ses tonuna özen göstermen gerek. Onu sessizce odadan çıkarırken, konuya, üzerinde fazla konuşmadan değin. “Bu, anne ve babanın birlikte geçirdiği özel bir zaman… Hayır, baban beni incitecek bir şey yapmıyordu. Biz birbirimize sevgimizi böyle gösteriyoruz.” Kapı kapalı ise önce kapıya vurması gerektiğini ona anlatmalısın. Bir sorusu olup olmadığını sor. Eğer soru sormuyorsa konuşmayı bırak yoksa onu laf kalabalığına boğmuş olursun. Sonra da odanın kapısına takmak için bir kilit alabilirsin; bunun yerine istersen ucuna çan asılı bir boyunluğu, çocuğunun boynuna koyun gibi takman da mümkün.
2. Son dakikada bir sunum yapman gerekirse
Ağzının Okan Bayülgen gibi laf yapabildiğini pek sanmıyorum. O yüzden, bütün seyircilerden, konuyla ilgili olarak önemsedikleri bir şeyi yazmalarını ve sonra da düşüncelerini paylaşmalarını isteyebilirsin. First Aid for Meetings kitabının yazarı Charlie Hawkins’e göre, “İzleyicileri sunuma dâhil edebilmek, üstündeki baskıyı kaldıracaktır”. Eğer izleyici kitlesi 10 kişiden azsa, bu 10 kişiyi tek bir grup olarak ele alabilirsin. Eğer izleyici sayısı 10’dan fazlaysa, kendi aralarında konuşmaları ve sonra da tekrar bir araya gelmeleri için onları dört ya da beş kişilik gruplara böl. Böylece, onlar için nelerin önemli olduğunu anlayabilir ve anlatacaklarını buna göre kolayca düzenleyebilirsin. Bir anda acemi bir konuşmacıdan, tarz sahibi bir hitabet sanatçısına dönüşeceksin.
3. Patronun seni, çalışma arkadaşlarının önünde azarlarsa
Seçenek 1: Şişman, çirkin ve aptal kelimelerini istediğin sırayla kullan ve cümleyi mankafayla noktala. Sonra da, işyerindeki masanı toplamaya başla. Seçenek 2: Attığı tirat içerisindeki mantıklı ender düşüncelerden birini bulup çıkar ve bunu kullanarak şöyle de: “Anlıyorum. Pazarlama açısından buna dikkat etmem gerekirdi. Bana bir saat verebilirseniz, size bu konuyla ilgili geri döneceğim.” It’s All Politics: Winning in a World Where Hard Work ve Talent Aren’t Enough kitabının yazarı Dr. Kathleen Reardon’a göre, böylece özür dilemiş ya da savunmacı davranmış olmayacaksın. Profesyonelce davranacak ve patronunu, acaba çok mu ileri gittim diye düşünmeye iteceksin. Konuşmayı bırakıp, soluklanma molası verdiğinde, ona, “Bu konuda nasıl hissettiğimi size anlatabilir miyim?” diye sor. Büyük ihtimalle bu isteğini geri çevirecektir. Ancak, The Art of Constructive Confrontation’ın yazarı Dr. John Hoover’a göre, herhangi bir saldırıda bulunmayarak ve olayın bir de diğer yüzü olduğuna işaret ederek, takındığın profesyonelce tavrı desteklemiş olacaksın. Bunları yaparken, sırtın dik bir şekilde otur ve hafifçe öne doğru eğil.
4. Hız yaparken polis memuruna yakalanırsan
İyi sonuç verecek yaklaşım, hız ihlali konusunda usulca aptal ayağına yatmaktır. “Gerçekten hız mı yapıyordum? Tabelayı görememişim demek ki.” Massachusetts eyaletinin Weston şehrindeki polis departmanında çavuş olan Bob Millen’e göre, aşırı hız yapmış olsan da, bunu bilerek yapmamış olman, sana bir avantaj sağlayabilir. Ağlamanın da işe yaradığı görülmüştür ama bu yöntemlerin nasıl sonuç vereceği tamamen polis memuruna bağlıdır. Suçunu lafı dolandırmadan kabul etmenin (“Hız yapıyordum, değil mi?”) de bir zararı olmayacağı kesin. Cezayı yemeden önce, söyleyebileceğin ne varsa, mümkün olduğunca nazik bir şekilde söyle. Ceza kesildi mi, iş bitti demektir.
Ölüm kalım durumları
1. Otomobilin göle yuvarlanırsa
Suyun dibine batmanın şoku geçer geçmez, yönünü tekrar bulabilmek için hava kabarcıklarını izle. Hava kabarcıkları her zaman yüzeye doğru gider. Zamanın varsa, üzerindeki her türlü ağır kıyafeti çıkar. Böylece, daha kolay yüzebilirsin. Kaçmak için kullanabileceğin birinci seçenek arabanın açılır tavanını, diğer seçenek ise pencerelerden birini kullanmaktır. Otomobilinin elektrik devrelerinin bozulmuş olması halinde, yan pencerelerden birini kırmaya çalış çünkü otomobilin ön camı fazla dayanıklı olacaktır. Paramedik Fetherston’e göre, camın en az esnek olduğu yerlere, örneğin köşelerine, sert bir şeylerle vurulması (el feneri, ayakkabının topuğu, şemsiye) ve üzerinize doğru gelecek cam kırıklarına karşı gözlerin kapanması gerekir. Otomobilin içi suyla dolduğunda, basınç eşitlenecektir. Artık, kapıyı iterek açabilirsin.
2. Hırsızlar seni soymaya çalışırlarsa
Yanında biber gazı spreyi ya da soyguncuların suratına atacak kaynar kahve yok mu? Değerli eşyalarını vücudundan uzağa doğru tutup yere bırak. Böylece kötü adamla arana biraz mesafe koymuş olacaksın. Adamın gözleri çantanın üzerindeyken, sen de diğer yöne doğru koşmaya başla. Silahı olsa bile, hareket eden bir hedefi vurmak çok daha zordur. Eğer seni yakalarsa ya da başka bir yere sürüklemeye kalkarsa, kaçabilmek için tamamen vahşi bir şekilde diren. Massachusetts’in Amherst şehrinde yaşayan bir kişisel savunma uzmanı olan ve Dr. Acımasız olarak da bilinen Melissa Soalt, şu savunma yöntemlerini öneriyor: Saldırganın kasıklarına diz ile vurulması, kulağına tokat atılması, gözüne parmak sokulması ya da ayağına topuk ile basılması. Bu hareketleri kalçandan kuvvet vererek daha sert bir şekilde yapabilir, dikkat çekmek ve enerji seviyeni yükseltmek için deli gibi bağırabilirsin.
3. Kalabalığın arasında eziliyorsan
Ceza ya da Tarkan’ı bırak, Nükhet Duru bile bir kalabalığı kısa süre içinde çılgına çevirmek için yeterli olabilir. Sen daha Nükhet Duru’nun “Beni Benimle Bırak” şarkısını söylemeye başlayamadan, kendini, her yanın sarılmış ve pestilin çıkarılırken buluverirsin. İzdihamın da bir ritmi olduğunu unutma. İzdiham, seni önce ileri sonra geri iter. Bu gelgit dalgaları sırasında, tek hedefin ayakta kalmak olmalı (kalabalığın akışıyla uyumlu hareket etmeye çalış; eğer yere düşersen, özellikle de bir panik yaşanması halinde, tekrar ayağa kalkman imkânsız olacaktır). Ortalığın sakinleştiği anlarda, sahneye paralel ya da kalabalığa çapraz bir şekilde ilerlemeye başla. Los Angeles’deki Crowd Management Strategies’in müdürü Paul Wertheimer’a göre, bu yönlere doğru kendiliğinden boşluklar oluşur ve bu yönlere doğru gidilirse, üç ile altı arası adım atılacak vakit bulunabilir. Arkaya doğru ilerlemeye çalışmak, vücut geliştiricilerle dolu bir otobüste insanları iterek ilerle-meye çalışmaya benzeyecek ve sana güç kaybettirmekten başka bir işe yaramayacaktır. Kollarını göğsünün üzerinde kavuştur ve ellerinle yüzünü kapa. Böylece, ellerinin vücudunun iki yanına yapışıp kalmasını engellemiş olursun.
4. Paniğe gerek yok, olur böyle şeyler
12 Yemeğe 10 misafir geliyor ama yemeği pişirirken yaktın…
Kömürleşmiş et parçası yüzünden güzel bir geceyi yakma! Yemeğe misafirlerin gelecekse, mutfağının, kolayca pişirilebilecek yemeklerle dolu olduğundan emin ol. Makarna, zeytinyağı, bir adet soğan, kırmızı şarap ve biraz domates işini görür. 10 litrelik bir tencerenin dörtte üçünü suyla doldur ve yüksek ateşte kaynat. New York City’deki Trattoria Centolire’nin şefi Pino Luongo’nun önerdiği yöntem şu: Yaktığın yemeği (tavuk, dana, kuzu ya da hindi eti olabilir) küçük parçalara bölüp, yanmış ve yanmamış etleri ayır. Soğanı, üç çorba kaşığı zeytinyağında sotele ve içine eti koy. Yemeğin altındaki ateşi en yüksek seviyeye getir ve etlerin içine bir bardak kırmızı şarap (kırmızı yoksa evde ne şarap varsa onu da kullanabilirsin) ve bir tutam karanfil, muskat, karabiber ve bolca domates koyup hepsini karıştır. Yemeği, iyice kaynadıktan sonra orta-kısık ateşte 15 dakika pişir. Bu sırada da makarnayı hazırla. Makarnanın üstüne sosu dök. Evde varsa, makarnanın üstüne parmesan peyniri serp ve servis yap.
5. Kimlik hırsızlığının kurbanı olursanız
Başkalarının sana benzemeye çalışması hoşuna mı gidiyor? Buna rağmen, birilerinin kimliğini çalıp senin adına parasal işlemler gerçekleştirmesinden hoşlanacağını sanmam. Bu tür bir karışıklığı düzeltmek uzun bir süreç olabilir ama temel olarak yapman gerekenler şunlar: Kredi kartlarını aldığın ve hesaplarının bulunduğu bankaları ve polisi hemen haberdar et. Sahtecilik kurbanı olduğun konusunda bu kurumları, gerekli önlemleri almaları için bilgilendir. Haklarının ne olduğu ve neler yapabileceğin konusunda bilgi talep et ve gerekirse haklarınla ilgili olarak bir avukata danış. Kimliğin kullanılarak daha başka harcamaların yapılmadığından emin olmak için kredi raporlarını ve hesap bilgilerini düzenli olarak kontrol etmeye devam et. Daha fazla bilgi için http://www.microsoft.com/turkiye/protect/yourself/phishing/remedy.mspx sayfasını ya da İngilizce biliyorsan, http://privacyrights.org/ adresini ziyaret edebilirsin.
6. Uyandığında sular kesikse
Sabahki toplantılarını iptal et; hiçbir yere gitmiyorsun! Sular idaresini ara ve kesintinin onlardan kaynaklanıp kaynaklanmadığını öğren. Eğer su borularının içi donmuşsa ve akşama kadar onları bu şekilde bırakırsan, su boruların patlayabilir. O zaman evini yüzme havuzu niyetine kullanırsın. Mutfaktaki lavabonun altındaki dolap kapaklarını aç (donma ihtimali en yüksek olan borular buradakilerdir) ve saç kurutma makinesini en az 30-40 dakika boyunca bu boruların üstüne tut. Sıhhi tesisat ve kalorifer tesisatı uzmanı Richard Trethewey’ye göre, boruların buzları çözüldüğünde, suyun fışkırmak yerine yavaş akmaya başlaması için sıcak su musluğunu yavaş yavaş açman gerekiyor. Dış duvarların bitişiğindeki borular da donmaya son derece eğilimlidir. Bu yüzden, özellikle de eğer evin müstakilse, donmuş boru bulunup bulunmadığını anlamak için bodrum kata in ve gerekirse saç kurutma makineleriyle burada boruların içindeki buzları da çözdür. Son olarak da, çok uzun süre donmuş halde kalmaları nedeniyle boruların patlama ihtimaline karşılık, ana su kesme valfinin nerede olduğunu mutlaka bil. Ana su kesme valfi, genellikle bodrum katında bulunur.
7. Resmi bir geceye gündelik kıyafetlerle gidersen
Defterine not al: Bundan sonra davetiyeleri daha dikkatli okuyacaksın. Hemen saçını topuz yap ya da düzgün başka bir şekle sok. Saçının kısa tellerini jöleyle arkaya doğru yapıştır. Göz alıcı bir tokayı da saçına iliştirdin mi bir anda daha şık görünmeye başlayacağından emin olabilirsin. Göz kalemi ve koyu renk bir ruj sürerek biraz süslen. Eğer bir ceket ve bluz giyiyorsan, bluzu içine sok. Fashion Secrets Mother Never Taught You kitabının yazarı, Boston’lu imaj danışmanı Ginger Burr’e göre, “Cildini sergilemek, her zaman daha çekici görünmeni sağlar”. Eğer yanında bir kolye yoksa, hoş ve zarif bir görünüm yaratmak için boynuna ince bir fular ya da saten bir kurdele bağla. Sırtını dikleştir, kendine bir içki al ve erkeklerin başını döndürmeye başla.
8. Prezervatif yırtılırsa
Eğer prezervatif seni yarı yolda bırakırsa ve Ekstra Hassas Yağlı Prezervatif de partnerinle kullandığın tek korunma yöntemiyse, hamile kalma şansın, yüzde sıfır ile 30 arasında bir yerlerde demektir. Her şey, ovülasyon döngünün hangi aşamasında olduğuna bağlı. Kadınların en doğurgan oldukları zaman, adet döneminin 12–15 gün öncesidir. İhtimaller ne olursa olsun, eğer anne olmaya hazır değilsen, doktoruna, durumun acil olduğunu anlatarak, bir gebelikten korunma reçetesi yazmasını isteyebilirsin. Seçeneklerin şunlar: 12 saat arayla, yüksek seviyede hormon içeren iki hap almak (etkililik oranı yüzde 75–89’dur) ya da dok bölgesine yerleştirilmesi gereken bir intrauterin aygıtı (IUD) kullanmak (yüzde 99,9 etkilidir. Bunun, bir doğum kontrol yöntemi olarak 10 yıl boyunca dok bölgesinde bırakılması mümkündür). Amerika Planlanmış Ebeveynlik Federasyonu’nun tıbbi konularla ilgili başkan yardımcısı Dr. Vanessa Cullins’e göre, her iki yöntem de, seks yapmanın üzerinden beş gün geçmedikçe etkilidir ama yine de mümkün olduğunca çabuk harekete geçilmesi gerekir. Eğer hapları kullanmayı tercih edersen, hamile kalma ihtimalinin yok denecek kadar az olmasına rağmen, cinsellik yoluyla bulaşan hastalıklara yakalanma riskin yine de devam eder. Klamidya ve bel soğukluğu testlerini bir-iki hafta içinde ve vücutta belirmesi dahauzun süren HIV, hepatit ve frengi gibi hastalıkların testlerini de üç ay içinde yaptırmayı unutma.
Derleyen: Alican Azeri
