Beynin ihtiyaç duyduğu enerji besinlerle karşılanmadığında, hızla kas yıkımı ortaya çıkıyor. Genellikle ilerleyen yaşlarda görülen ve beslenme ile yakından ilişkisi olan kas kaybı (sarkopeni) için şimdiden önlem almalısın.
Kaslarının seni yavaş yavaş terk edebileceği düşüncesi irkilmene neden oluyorsa, bu sayfayı dikkatli okuman gerekiyor. Kas kitlesinin azalması ve bunun sonucunda ortaya çıkan fonksiyonel kaybı ifade eden “sarkopeni”, özellikle ileri yaşta ve kronik hastalığı olan kişiler için risk teşkil ediyor olsa da, bazen akut ağır hastalıklar nedeniyle erken yaşlarda da görülebiliyor. Konu hakkında merak ettiklerimizi Doç. Dr. Levent Güngör’e sorduk.
Kas kaybı neden ortaya çıkıyor? Tetikleyicileri neler?
İki temel nedeni var; birincisi yetersiz gıda alımı, ikincisi de hareketsizlik. Kas hücreleri normal döngülerini sürdürebilmek ve protein sentezleyebilmek için sürekli uyarılmaya ihtiyaç duyuyor. Hiç kalkmadan 10 gün boyunca yatan bir kişinin hızla kas kitlesini kaybettiğini biliyoruz. Bu, yaşlılarda daha çabuk oluyor. Parkinson ve Alzheimer gibi kronik beyin hastalıkları, kanser, böbrek yetmezliği gibi kronik hastalıkları olanlar, hem gıda alımındaki yetersizlikler hem de hareketlerindeki azalma nedeniyle ciddi anlamda sarkopeni riski taşıyor.
Kas kaybı yaşandığında vücutta neler olur?
Kas kitlesi azaldığında kas kuvveti de azalır. Örneğin kişi elleriyle nesneleri güçlü bir şekilde sıkamaz, kollarıyla ağır bir şey taşıyamaz.Bacaklardaki güçsüzlük, yürüme bozukluğu, sandalyeden ve yataktan kalkamama, merdiven çıkmakta zorluk veya yürüme mesafesinin kısalması gibi sonuçlara yol açabilir.
Kadınlarda sarkopeni en çok hangi yaşlarda görülüyor?
Her yaşta görülebilse de özellikle 55 yaş üzerindeki kadınlarda daha çok ortaya çıkıyor. 60 yaşın üzerinde her 10 senede bir tüm vücuttaki kas kitlesinin yüzde sekizinin kaybedildiğini biliyoruz. Risk, yaş ilerledikçe giderek artıyor.
Aslında bir kısır döngü var: Kişi kronik hastalıklara yakalandığında hareketsizleşiyor. Hareketsizleştikçe, kronik hastalıklar ve tedaviler nedeniyle kas yıkımı artıyor. Sonuçta daha az hareket ediyor ve bu da kas kaybını daha da arttırıyor.
Beslenme ve kas erimesi arasında nasıl bir ilişki var?
Beyin hücrelerimiz ve kandaki akyuvarlarımız, ihtiyaç duyduğu enerjiyi sadece gıda alımıyla yükselen kan şekerinden sağlıyor. Yani beyin, temel olarak yediğimiz karbonhidratların içindeki şekeri kullanabiliyor.
Beslenememe durumunda vücuttaki yağların yakılması sonucu açığa çıkan enerji, beyin ve akyuvarlar tarafından kullanılamıyor ve böyle bir durumda bu hücrelere enerji sağlamak için hızla kaslar parçalanmaya başlıyor. Yine kas hücrelerinin kendi metabolizmalarını sürdürebilmesi için sürekli protein sentezlemesi gerekiyor. Bu proteinlerin öncüsü olan aminoasitler ise gıdalarla alınan proteinlerden sağlanıyor. Kas kaybı oluşmaması için diyette yeterli, kaliteli kalori ve protein bulunması gerekiyor.
Sağlıklı yaşlanmak, kas kaybı yaşamak istemeyen okuyucularımıza önerileriniz neler?
Asla kendine yaşının ilerlediğini söyleme ve tembellik yapma. Hareket her zaman hayatının içinde olmalı. Unutma ki işleyen kaslar asla azalmaz. Ama egzersiz ve yürüyüş sürekli olmalı. Haftada iki gün egzersiz yapıp beş gün akşama kadar televizyonun karşısındaki koltukta oturmak hiçbir işe yaramaz. Ya da iki ay düzenli, etkin bir egzersiz yapıp beş ay koltuklara gömülmek kas kaybını engellemez. Hareketin yanında her zaman kaliteli, yeterli kalori ve protein almak gerek. Her gün, hatta gün içinde parçalara bölerek protein alınmalı.
Sağlıklı yaşlanabilmek için fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanlarından, fizyoterapistlerden profesyonel egzersiz önerileri almakta; beslenme uzmanlarından kişiye özel liste istemekte de fayda var.
Söyleşi: Sude Orhan
