Glütensiz diyet, mide sorunlarından fazla kilolara kadar her derdin çaresi gibi gösteriliyor olabilir. Senin de ilgini çekiyorsa, glüteni kesmeden önce bu yazıyı oku.
Chelsea Clinton’ın düğünü, görkemli mekânı, saygın konukları ve Chelsea’nın giydiği muhteşem gelinlikle medyada geniş yer almıştı. Fakat medyanın dikkatini çeken enteresan bir şey daha vardı: Glütensiz düğün pastası…
Sadece 10 yıl öncesine kadar, ondan uzak durmayı bir tarafa bırakalım, neredeyse hiç kimse glütenin ne demek olduğunu bile bilmiyordu. Fakat şimdilerde glütensiz diyet pek çok heyecanlı taraftar toplamaya başladı: Gwyneth Paltrow, Rachel Weisz ve Victoria Beckham gibi tanınmış yıldızlar, enerjiyi yükselttiği, kalçayı daralttığı ve şişkinliği azalttığı söylenen bu diyeti hayat tarzı olarak seçmiş durumda.
Tam olarak nedir?
Glüten, buğday tohumu, arpa, yulaf ve çavdarda bulunan bir proteindir. Pek çoğumuz farkında olmadan onu çok seviyoruz çünkü glüten yiyeceklere muhteşem bir doku kazandırıyor. Pizza hamurunu esnek yapan, ekmeklere o yumuşacık süngerimsi dokuyu veren, sos ve çorbaları, pek çok sütlü tatlıyı koyulaştırıp sevdiğimiz kıvama getiren odur.
Glütensiz diyet bilimsel bir temele dayanır ve bazı sağlık sorunlarını çözmeye yardım eder. Kronik sindirim bozukluğu olan çölyak hastalığında, glüten gerçek bir düşmandır.
Glüten, buğday tohumu, arpa, yulaf ve çavdarda bulunan bir proteindir. Pek çoğumuz farkında olmadan onu çok seviyoruz çünkü glüten yiyeceklere muhteşem bir doku kazandırıyor. Pizza hamurunu esnek yapan, ekmeklere o yumuşacık süngerimsi dokuyu veren, sos ve çorbaları, pek çok sütlü tatlıyı koyulaştırıp sevdiğimiz kıvama getiren odur.
Glütensiz diyet bilimsel bir temele dayanır ve bazı sağlık sorunlarını çözmeye yardım eder. Kronik sindirim bozukluğu olan çölyak hastalığında, glüten gerçek bir düşmandır.
Baltimore’daki Maryland Üniversitesi Çölyak Araştırma Merkezi’nin Yöneticisi Alessio Fasano, “Çölyaklıların bedeni küçük bir miktar glüteni bile kötü niyetli bir istila girişimi olarak görür ve reaksiyon gösterir” diyor. Problem, bu reaksiyonun sonucunda ince bağırsakların hasar görmesi ve bunun sindirim sistemi için tehlikeli olmasıdır. Bu durum besin yetersizliğine de yol açar. Eğer tedavi edilmezse, kısırlık, kemik erimesi ve bağırsak kanseri gibi hastalıklara neden olabilir.
Uzmanlar ilk başlarda çölyak hastalığının çok nadir görüldüğünü (10.000 kişide bir) düşünüyordu. Fakat Archives of Internal Medicine’ın 2003 yılında yaptığı bir çalışmada, çölyak hastalığının kimsenin tahmin etmediği kadar yaygın olduğu ortaya çıktı: Her 133 Amerikalıdan birini etkiliyordu. Neden bir parça ekmek yediği her yemekten sonra hastalandığını bilmeyen pek çok kişi, kendini daha iyi gözlemleyip test yaptırarak, rahatsızlığını öğrendi. Böylece gıda şirketleri de yeni bir pazar bulmuş oldu. Şimdi uzmanlar bir başka soruna daha işaret ediyor: Çölyak olmayan glüten intoleransı. Mide krampları, şişkinlik ve ishal gibi benzer belirtilerle ortaya çıkabilen bu hastalık, çölyaktan farklı olarak bağırsaklara hasar vermiyor. Fasano, sağlık uzmanlarının uzun yıllar böyle bir hastalığın varlığına inanmadığını, fakat şimdilerde 20 milyon Amerikalının bu hastalıktan muzdarip olduğunu kabul etmeye başladığını söylüyor.
Uzmanlar ilk başlarda çölyak hastalığının çok nadir görüldüğünü (10.000 kişide bir) düşünüyordu. Fakat Archives of Internal Medicine’ın 2003 yılında yaptığı bir çalışmada, çölyak hastalığının kimsenin tahmin etmediği kadar yaygın olduğu ortaya çıktı: Her 133 Amerikalıdan birini etkiliyordu. Neden bir parça ekmek yediği her yemekten sonra hastalandığını bilmeyen pek çok kişi, kendini daha iyi gözlemleyip test yaptırarak, rahatsızlığını öğrendi. Böylece gıda şirketleri de yeni bir pazar bulmuş oldu. Şimdi uzmanlar bir başka soruna daha işaret ediyor: Çölyak olmayan glüten intoleransı. Mide krampları, şişkinlik ve ishal gibi benzer belirtilerle ortaya çıkabilen bu hastalık, çölyaktan farklı olarak bağırsaklara hasar vermiyor. Fasano, sağlık uzmanlarının uzun yıllar böyle bir hastalığın varlığına inanmadığını, fakat şimdilerde 20 milyon Amerikalının bu hastalıktan muzdarip olduğunu kabul etmeye başladığını söylüyor.
Glütensiz beslenmeli misin?
Eğer çölyak ya da glüten intoleransın varsa cevap basit: Evet. (“Glüten İntoleransının Yedi İşareti” bölümünü oku.) Ama sadece hızlı zayıflamak istiyorsan bilmen gerek: Bu biraz yorucu olabilir. Glüteni bırakmak, basitçe ekmeği kesmek ya da daha az makarna yemek gibi görünse de, aslında düşük karbonhidrat çılgınlığının bir başka versiyonu. Çünkü glüten gıdaları birbirine bağlar ve onlara lezzet verir. Salatadan soya sosuna kadar her şeyin içinde vardır.
Zorluğunun yanı sıra, ciddi bir besin yetersizliği sorunuyla karşılaşabilirsin. Case bu konuda uyarıyor: “Glütensiz demek sağlıklı demek değildir, özellikle insanlar tam tahıllı besinleri diyetinden çıkarıp yerine glütensiz brownie koyarsa…” Araştırmalar, glütenden vazgeçenlerin demir, B Vitamini ve lif gibi çok önemli besin öğelerini ıskaladığını gösteriyor.
Bazı kişilerin glüteni kesince neden iyi hissettiği konusu ise, dikkatli bir mönü planıyla ilgili: Paketlenmiş ürünler yerine gerçek besinler yiyorlar. Gluten-Free, Hassle Free kitabının yazarı Marlisa Brown, “Eğer glütensiz şekerlemeleri bir yana bırakır ve meyve, sebze, yağsız proteinler, süt ürünleri ve kinoa gibi glütensiz tahıllara yönelirsen bu çok sağlıklı bir beslenme yöntemi olabilir” diyor. Ama hayatını bu diyetle geçiremeyeceğini de ekliyor.
Eğer çölyak ya da glüten intoleransın varsa cevap basit: Evet. (“Glüten İntoleransının Yedi İşareti” bölümünü oku.) Ama sadece hızlı zayıflamak istiyorsan bilmen gerek: Bu biraz yorucu olabilir. Glüteni bırakmak, basitçe ekmeği kesmek ya da daha az makarna yemek gibi görünse de, aslında düşük karbonhidrat çılgınlığının bir başka versiyonu. Çünkü glüten gıdaları birbirine bağlar ve onlara lezzet verir. Salatadan soya sosuna kadar her şeyin içinde vardır.
Zorluğunun yanı sıra, ciddi bir besin yetersizliği sorunuyla karşılaşabilirsin. Case bu konuda uyarıyor: “Glütensiz demek sağlıklı demek değildir, özellikle insanlar tam tahıllı besinleri diyetinden çıkarıp yerine glütensiz brownie koyarsa…” Araştırmalar, glütenden vazgeçenlerin demir, B Vitamini ve lif gibi çok önemli besin öğelerini ıskaladığını gösteriyor.
Bazı kişilerin glüteni kesince neden iyi hissettiği konusu ise, dikkatli bir mönü planıyla ilgili: Paketlenmiş ürünler yerine gerçek besinler yiyorlar. Gluten-Free, Hassle Free kitabının yazarı Marlisa Brown, “Eğer glütensiz şekerlemeleri bir yana bırakır ve meyve, sebze, yağsız proteinler, süt ürünleri ve kinoa gibi glütensiz tahıllara yönelirsen bu çok sağlıklı bir beslenme yöntemi olabilir” diyor. Ama hayatını bu diyetle geçiremeyeceğini de ekliyor.
Glüten intoleransının yedi işareti
Teşhis koyulmuş 150.000 çölyak hastası olduğu açıklandı. Ancak 2,5 milyondan fazla insan bu rahatsızlığı yaşıyor olabilir. Bunun sebeplerinden biri, hastalığın yıllarca belirti vermeyebiliyor olması. Ayrıca başka hastalıklarla da çakışabiliyor, bu durumda hem doktorlar hem de hastalar tarafından ayırt edilmesi zorlaşıyor. Eğer bir problemin olduğunu düşünüyorsan, bir uzman tarafından muayene olmadan önce diyetinden glüteni çıkarmamalısın. Çünkü bunu yaparsan, hasta olsan bile muayene sonucun negatif çıkar.
Teşhis koyulmuş 150.000 çölyak hastası olduğu açıklandı. Ancak 2,5 milyondan fazla insan bu rahatsızlığı yaşıyor olabilir. Bunun sebeplerinden biri, hastalığın yıllarca belirti vermeyebiliyor olması. Ayrıca başka hastalıklarla da çakışabiliyor, bu durumda hem doktorlar hem de hastalar tarafından ayırt edilmesi zorlaşıyor. Eğer bir problemin olduğunu düşünüyorsan, bir uzman tarafından muayene olmadan önce diyetinden glüteni çıkarmamalısın. Çünkü bunu yaparsan, hasta olsan bile muayene sonucun negatif çıkar.
Sağlık aldatmacası
Teşhis edilmiş çölyak ve glüten duyarlılığı vakalarındaki artışla birlikte, hastalara pazarlanan yiyeceklerde de artış başladı. (Ülkemizde de son yıllarda bu tür ürünleri raflarda görüyoruz.) Fasano, “Glütensiz diyet belirsizlikten kurtuldu ve ok tam aksi yöne savruldu” diyor. Popülerliği arttıkça, insanlar sadece çölyak değil, migren, fibromiyalji (yumuşak doku romatizması) ve kronik yorgunluk sendromu gibi pek çok sorunun çözümü olarak gördüğü glütensiz diyete sarılmaya başladı. Bazıları için rahatlatıcı bir çözüm oldu ancak bu her durumda işe yarayacağı anlamına gelmiyor.
Bunların yanında, glütensiz diyetin hızlı bir kilo verme yöntemi olarak görülmesi söz konusu. Chicago’daki Rush Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde, Yetişkinlerde Çölyak Hastalığı Programı’nın Gastroenteroloji ve Beslenme Yöneticisi Mark DeMeo, “Glütensiz diyetin zayıflamaya yardımcı olmasında şaşıracak bir şey yok” diyor. Gluten-Free Diet: A Comprehensive Resource Guide kitabının yazarı ve Celiac Disease Foundation’ın Medikal Danışma Kurulu Üyesi Shelley Case, diyetin aslında şöyle işlediğini söylüyor: “Glütensiz bir diyet, yiyebileceğin şeylerin sayısını ciddi oranda kısıtlıyor. Daha az seçenek olunca, daha az yiyorsun.” Fakat işler ters gidebilir çünkü glütensiz diyet yağsız ya da kalorisiz anlamına gelmiyor. Case, “Besinleri birbirine bağlayan glüten olmayınca, gıda üreticileri onları lezzetli hâle getirmek için daha fazla yağ ve şeker kullanmaya başladı” diyor. Atıştırmalıkları ele alalım: Kalorisi düşük olduğu için sevdiğin bir çöreği, glütensiz olanla değiştirdiğinde hem daha fazla kalori alırsın, hem de ekstra yağ.
Teşhis edilmiş çölyak ve glüten duyarlılığı vakalarındaki artışla birlikte, hastalara pazarlanan yiyeceklerde de artış başladı. (Ülkemizde de son yıllarda bu tür ürünleri raflarda görüyoruz.) Fasano, “Glütensiz diyet belirsizlikten kurtuldu ve ok tam aksi yöne savruldu” diyor. Popülerliği arttıkça, insanlar sadece çölyak değil, migren, fibromiyalji (yumuşak doku romatizması) ve kronik yorgunluk sendromu gibi pek çok sorunun çözümü olarak gördüğü glütensiz diyete sarılmaya başladı. Bazıları için rahatlatıcı bir çözüm oldu ancak bu her durumda işe yarayacağı anlamına gelmiyor.
Bunların yanında, glütensiz diyetin hızlı bir kilo verme yöntemi olarak görülmesi söz konusu. Chicago’daki Rush Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde, Yetişkinlerde Çölyak Hastalığı Programı’nın Gastroenteroloji ve Beslenme Yöneticisi Mark DeMeo, “Glütensiz diyetin zayıflamaya yardımcı olmasında şaşıracak bir şey yok” diyor. Gluten-Free Diet: A Comprehensive Resource Guide kitabının yazarı ve Celiac Disease Foundation’ın Medikal Danışma Kurulu Üyesi Shelley Case, diyetin aslında şöyle işlediğini söylüyor: “Glütensiz bir diyet, yiyebileceğin şeylerin sayısını ciddi oranda kısıtlıyor. Daha az seçenek olunca, daha az yiyorsun.” Fakat işler ters gidebilir çünkü glütensiz diyet yağsız ya da kalorisiz anlamına gelmiyor. Case, “Besinleri birbirine bağlayan glüten olmayınca, gıda üreticileri onları lezzetli hâle getirmek için daha fazla yağ ve şeker kullanmaya başladı” diyor. Atıştırmalıkları ele alalım: Kalorisi düşük olduğu için sevdiğin bir çöreği, glütensiz olanla değiştirdiğinde hem daha fazla kalori alırsın, hem de ekstra yağ.
Çölyak üzerine çalışmalar yapan ve kâr amacı gütmeyen Celiac Sprue Association’a göre, çölyak hastalığının bilinen yüzlerce belirtisi var. İşte bunlardan en yaygın olanları:
-Kronik ishal ya da kabızlık
-Karın ağrısı ve şişkinlik
-Açıklanamayan kilo kaybı
-Anemi
-Yorgunluk
-Kısırlık
-Kronik ishal ya da kabızlık
-Karın ağrısı ve şişkinlik
-Açıklanamayan kilo kaybı
-Anemi
-Yorgunluk
-Kısırlık
Derleyen: Sibel Yeşilçay
