Acemiler için sebze-meyve yetiştirme rehberi…
Aklında marketten meyve ve sebzeleri satın almak yerine kendininkileri yetiştirme fikri varsa, biz yanındayız. Senden yaşça büyük onca insanın bunu becerebildiğini düşünürsen, bitki yetiştirmenin sandığın kadar da zor olmadığını anlayacaksın. New York’ta Peyzaj Mimarlığı ve On the House isimli radyo programının yardımcı sunuculuğunu yapan Rebecca Cole, “İnsanlar küçük bir bahçe bakımının ne denli kolay olduğunu bilmiyor. Hiçbir şey sofraya oturmadan birkaç saat önce dalından koparılmış sebze ve meyvelerin tadına benzemez” diyor. Daha yoğun ve zengin lezzetin ötesinde, kendi bahçende yetiştireceğin ürünler; zehirli pestisitler, zararlı bakteriler ve koruyucu maddelerden kendini ve aileni korumanı sağlayacak.
Bir pencereyi onlara ayır
Geniş ve ışık alan bir penceren var mı? Öyleyse bu yaz (ya da yıl boyunca, kış mevsimi dahil güneş ışığının eksik olmayacağını düşünüyorsan) saksı bahçeciliğine başlayabilirsin. Saksı bahçeciliği, bazı noktalarda zemin bahçeciliğinden daha avantajlıdır. Nantucket’da American Seasons Restaurant’ın gönüllü bahçıvanı Orla Murphy-LaScola, “Güneşin durumuna göre saksıyı içeri ya da dışarı taşıyabilir, böylece toprağın kalitesini kontrol altında tutabilirsin” diyor. Tek dezavantaj, küçük ya da orta boy bitkiler yetiştirmekle sınırlı kalmak ve saksıda yetiştirilen bitkinin çok fazla suya ihtiyaç duyması. Bunun için küçük bir pet şişenin içine su doldurup şişenin ağzı toprağa gelecek şekilde yerleştirirsen senin evde olmadığın günlerde toprak ihtiyacı olan suyu oradan çekecektir.
1. Çiçekler, saksı ve toprak için alışverişe çık. Aynı miktarda su ve güneş ışığı ihtiyacı olan ve aşağı yukarı aynı boyda uzayan meyve ve sebzeler seç (bu bilgiler için satın aldığın bitkinin etiketine ya da mygardenguide.com’a göz at). Böylece, büyük ve açgözlü bir bitki diğerlerinin ışığını çalmayacak. Bitki seçerken üzerinde “kökü yayılan” yazmıyor olduğundan emin ol, yoksa mini bahçende yer alan bazı bitkiler kök savaşını kaybedip ölüme mahkûm olur. Tohum almak yerine filizlenmiş olan bitkileri satın almak daha akıllıca olur çünkü bitki bakımının ilk aşaması yoğun çaba ve mükemmel çevresel şartlar gerektirir. Bu yüzden birkaç ay boyunca bu yoğun bakımı sağlayamayacağını düşünüyorsan, ilk bölümü işi bilen birine bırak.
Şimdi saksı seçme vakti. Drenaj deliği olan herhangi bir saksı işini görecek olsa da bütçene uyuyorsa toprak saksı tercih etmekte fayda var. Cole, “Geçirgen ve havadar olduğu için bitkiler toprak saksıyı daha çok tercih eder” diyor. Saksı yeterince büyük olmalı. “Etikette ideal kök boşluğunun ne kadar olması gerektiğini görebilirsin fakat en doğrusu bitki boyunun yarısı kadar boşluk bırakmaktır” diyor. Birkaç poşet toprağı da (gübre için kullanacağın hariç) alışveriş sepetine ekledikten sonra kasanın yolunu tutabilirsin.
2. Her üçünü birleştir. Saksını al ve drenaj deliğinin altına toprağı içerde, suyu ise dışarıda tutması için bir kap yerleştir. Bu şekilde saksının çevresinin çamur olmasını da önlemiş olursun.Toprakta, filizinin köklerini rahat ettirecek derinlikte bir oyuk aç ve filizleri ek.
3. Biraz güneş ve bol su ekle. Saksı için en ideal yer sabahın erken saatlerinden akşama kadar güneş gören noktadır. San Francisco, Center for Urban Education about Sustainable Agriculture’ın Eğitim Müdürü Julie Cummins, “Örneğin güneş gören geniş bir pencere önü oldukça mantıklı. Bitki, ekildikten sonraki ilk bir hafta şokta olacak” diyor. “Köklerin iyice yerleşebilmesi için her gün sula.” Genel sulama rehberi: Su saksının altındaki drenaj deliğinden çıkana kadar sula, beş dakika bekle ve eklediğinin yarısı kadar daha su ilave et. Fazla su, köklerin küflenmesine neden olacağı için artan suyu boşaltmalısın. Bir hafta sonra, bitkinin suya ihtiyacı olup olmadığını anlamak için her gün parmağını toprağa sok. Yüzey kuru fakat yaklaşık beş santim derinliğe inince ıslaklık başlıyorsa sulama vakti gelmiştir.
Saksı devrini bitir
Toprağı hazırlamak gerektiği için zemin yetiştiriciliği saksı yetiştiriciliğine oranla biraz daha zordur. Fakat mısır ve meyve ağaçları gibi daha büyük bitkiler yetiştirebilirsin (Bitkini Seç listesine göz at).
1. Kazma ve kürekle işe koyul. Arka bahçende yazın tüm gün güneş alan bir köşe mi buldun? İşte bitki yetiştiriciliği için ihtiyacın olan en büyük avantaj. Kazma ve kürek yardımıyla toprağı yaklaşık 10 cm kadar kaz ve paketin içindeki filizi düzgünce açtığın deliğe yerleştir (her bir metrekareye 80 kilo toprak gerek).
2. Ek ve biç. Kök boyunca bir çukur aç. Bitkini, kökleri toprağın yüzeyine denk gelecek şekilde açtığın çukura yerleştir. Ektiğin bitkinin etrafını dikkatlice toprakla kapat. Tüm bitkileri ektikten sonra ilk hafta her gün, daha sonraki günlerde toprağın yüzeyinden 15 cm derine kadar ıslak kalacak sıklıkta sula. Bir sonraki sulamanda ise yüzeyden itibaren ikiyle beş santim altına kadar nemli olmalı. Bitki olgunlaşmaya başladığında kavurucu sıcaklar yoksa sulama işlemini beş günde bir yapmalısın. Cummins, “Seyrek yapılan sulama işlemleri, sık sık yapılana oranla daha iyidir çünkü bu işlem köklerin daha derine inmesini destekler” diyor.
3. Haşereleri yok et. Cummins, “Kökler küf ve böcekler için cezbedici olduğundan, öncelikle bahçenden ölü yaprakları ve bozulmuş meyveleri uzak tutmalısın” diyor. Böcekleri uzaklaştırmak için etkili fakat toksik olmayan pestisitler kullan (Bazı seçenekler için ‘Bahçeni Yeşillendir’ bölümüne göz atabilirsin). Sevimli bir tavşancığı havuçlarını yemeye çalışırken yakaladıysan, onu muhakkak bahçenden uzaklaştırmalısın. Bu kadar çabayı kendi karnını doyurmak için yapıyorsun, onu değil.
Derleyen: Ezgi Tanlak
