İÇİNDEKİ KAHRAMANI DIŞARI ÇIKAR

Araştırmacılar, acil durumlarda neden bazı insanların cesur davrandığını, diğerlerininse öylece durup izlediğini ortaya çıkarmış. Peki senin içinde bir kahraman gizli olabilir mi?

Yedi aylık hamile olan 33 yaşındaki Maureen Connolly, kalabalık bir restoranda sandalyesinden fırlayarak hiç tanımadığı birinin kollarından küçük bir çocuğu kapmış ve onu boğulmaktan kurtarmıştı. Bunu ona neyin yaptırdığını soracak olsak, alçakgönüllü bir şekilde “kim olsa aynı şeyi yapardı” diyecektir.

Fakat herkes aynı şeyi yapamaz. Pek çok insan bu tür görev çağrıları karşısında kayıtsız kalır. ABC kanalında yayınlanan What Would You Do? adlı televizyon şovunda kullanılan gizli kameralar, sıradan kişilerin güçlü kuvvetli görünen yabancıların zorbalık veya tehditlerini görmezden geldiğini, garson bir kızın cinsel tacize uğraması karşısında ise sessiz kaldığını ortaya çıkarmış. Philadelphia’daki Temple Üniversitesi’nden Psikolog Frank Farley, korku, otoriteye uyum sağlama ve riskten hoşlanmamanın, topluma yerleşmiş olduğunu söylüyor: “Pek çok insan, eğer kendisini tehlikeye atacaksa kahramanlık göstermek istemiyor.”

Gerçekte bazı insanlar genetik olarak kahramanca davranışlar sergilemekten kaçınma ya da risk almanın bunun bir parçası olduğuna inanma eğiliminde olur. Bazılarınınsa Meraklı Melahat DNA’ları, “seyirci kalma etkisi” tarafından geri planda tutuluyor olabilir. Bu etki, bir suça tanıklık etme ya da olaya başka birinin müdahale etmesi durumunda ortaya çıkan psikolojik bir olgudur. Bu durumdaki kişi hiçbir şey yapmaz.

Stanford Üniversitesi’nin 4.000 yetişkin üzerinde yaptığı bir araştırmaya göre, doğal içgüdümüz tehlikenin ortasına atlamak yerine ondan kaçmak olmasına rağmen, insanların yüzde 20’si kahramanca davranışlarda bulunuyor. Araştırmada, katılımcılara diğer insanların “kahramanlık” olarak adlandırdığı bir eylemde hiç bulunup bulunmadığı sorulmuş. Katılımcılar, tehlikede olan birine yardım etmenin, bir haksızlığa itiraz etmenin, tanımadığı biri için fedakârlık yapmanın da dâhil olduğu bir dizi davranıştan bahsetmiş. Berkeley’deki Kaliforniya Üniversitesi’ne bağlı Greater Good Science Center’dan Sosyolog Christine Carter, “Her zaman büyük bir fiziksel risk olması gerekmez. Sadece duygusal veya sosyal bir risk almak da söz konusu olabilir” diyor.

Kahramanlık doğuştan mı gelir? Yoksa zamanla geliştirdiğimiz bir özellik midir? Bu konu henüz açıklığa kavuşmuş değilse de, pek çok uzman bu özelliğin zamanla geliştirildiğine inanıyor. Farley’e göre bir kahramanın birçok özelliği vardır ve bunların bazıları öğrenilebilir. Onun tahminine göre, risk alan karakter özelliği yüzde 20-60 oranında kalıtsal: “Geri kalanı da çevre etkisi ve yetiştirilme tarzı ile ilgili.”

Kahraman kişilik özelliklerinden biri olan empati duygusu, çocukluğun ilk dönemlerinde gelişmeye başlar. Davranışlarının diğer insanları nasıl etkilediğini öğrenen çocuklar, kendini diğerlerinin yerine koyabilir. Bu da onlara yardım etme isteğine zemin hazırlar. Yazının başında bahsi geçen Maureen Connolly de, üç kız kardeşten en büyüğüymüş. Ergenlik yıllarında cankurtaran olarak çalışmış ve günün birinde başı dertte olan birini kurtarabileceği düşüncesinin verdiği huzurla büyümüş.

Sosyolog Carter, “İnsanlar, kahramanca davranışlar gösterebileceği tarzda yetenekler geliştirebilir” diyor. Bunun ilk adımı, kahramanlığın sahip olduğun veya olmadığın bir özellik olduğu fikrine inanmamaktır. Öğrenebileceğin ve deneyeceğin yetenekler toplamıdır. İşte başlamanın birkaç yolu:

Bir Kahraman Gibi Düşün

Başka bir deyişle, empati yeteneğini geliştir. Bunu yapmak için, Stanford Üniversitesi’nden Psikoloji Profesörü Philip Zimbardo’nun yöntemini izleyebilirsin: Zimbardo, geçtiğimiz yıl sıradan vatandaşlara kahraman olmayı öğretmek amacıyla The Heroic Imagination Project (HIP) adını verdiği bir proje başlattı. Bir kahraman gibi düşünme projesi olan HIP, gündelik iyi davranışları teşvik ediyordu. Bu davranışlar kahramanlık demek değildi, ancak kişilerin çevresine odaklanmasını sağlıyordu. Böylece insanlar biri yardıma ihtiyaç duyduğunda ya da bir durum tehlikeli olmaya başladığında buna dikkat edebiliyordu. Carter bu tür küçük davranışları “radikal nezaket” olarak adlandırıyor ve ihtiyaç durumunda birine yardım edebilme kapasitemizi geliştirdiğini söylüyor.

İçindeki Cesur Kadını Eğit

Farley, “Kulağa basit gelebilir, ancak işe giderken izlediğin yolu ya da her gün yediklerini değiştirmek gibi küçük şeyler bile, risk, değişim ya da bilinmezliğe karşı olan toleransını güçlendirir. Yeni deneyimler, risk alma sürecine kendini alıştırmanın bir yoludur” diyor. Endişeli olduğun bir konuyla ilgili küçük adımlar atarak işe başlayabilirsin. Bu kaya tırmanışı yapmak da olabilir, topluluk önünde konuşma yapmak da…

Uzlaşma Pratiği Yap

Kahramanlar yüzleşmekten kaçınmaz, tam tersine üzerine gider. Carter, “Fikir çatışmalarından kaçınırsan, problemlerle yapıcı biçimde başa çıkamazsın” diyor. Bir dahaki sefere bir iş arkadaşınla ya da sevgilinle tartıştığında ondan uzaklaşmak ya da onun fikirlerine katılmadığını söylemek yerine, olayları onun bakış açısından görmeye çalış. Bu basit hareket, anlaşmazlıklarla başa çıkabildiğine dair kendine güven duymanı sağlayacaktır.

Elini Uzat

Carter, “Empati, kahramanlığın temel unsurlarından biridir. Ve maalesef giderek bu özelliğimizi yitiriyoruz. Sahip olduğumuz iş ve araba gibi başarı ya da statü sembollerine odaklıyız. Diğerlerine karşı sorumluluk duygumuzu kaybediyoruz” diyor. Temelde yardım etmeyi seven bir karakterin varsa, kahramanca davranmaya daha yatkın olursun.

İnsanlara yardımcı olmak için zaman ayırmanın bir yolunu bulmalısın. Bu, empati yeteneğini geliştirecektir. Böylece acil durumlara müdahale etmekle kalmaz, kendine daha çok güvenir ve daha mutlu olursun. Bu da çifte ödül demektir. n

Kurtarma Anlarında Sen…

Riskli durumlarda nasıl davranacağından emin değil misin? İşte farklı durumlarda ne yapacaklarına dair Women’s Health okurlarının düşünceleri:

Derleyen: Sibel Yeşilçay / Fotoğraflar: Dan Forbes