Herhangi bir kaza olduğunda nasıl davranacağını bilmen önemli. Aşağıda trafik kazası, kanama, yanık, yılan sokması, boğulma ve burkulma gibi durumlarda neler yapman gerektiğini bulacaksın.
Yazın gelmesiyle yeniden açılan tatil sezonu, ülkemizde trafik kazalarının en çok yaşandığı dönem. Emniyet Genel Müdürlüğü verilerine göre, 2009 yılında toplam 1.034.435 adet kazada 4.300 kişi hayatını kaybetmiş ve 200.405 kişi yaralanmış. Kaldı ki, acil müdahale konusunda başarılı olduğumuz söylenemez.
Türkiye’de ilk özel “acil sağlık hizmeti” vermek amacıyla kurulmuş olan Medline, acil durumlarda ilk müdahalenin doğru eller tarafından yapılması ve (sakatlıktan hayat kaybına kadar uzanan ağır sonuçlara neden olan) yanlış sağlık uygulamalarından kaçınılması için çalışmalarını sürdürüyor. Women’s Health olarak konuyu uzmanlara danıştık. İşte Medline Genel Müdür Yardımcısı Dr. Uğur Keskin’in trafik kazası sonrası önerileri:
Derin nefes al ve sakin olmaya çalış:
Kaza geçirdikten sonra kişilerde korku, endişe, şok gibi çeşitli duygular bir arada görülebilir. Ancak durumu kabullenip, sakin olmak kazanın üstesinden gelmek için yapabileceğin en önemli şey olabilir. Etrafta sana yardımcı olabilecek birileri yoksa yardım çağırmak ya da araçtan çıkmak için önce kendini toplaman gerektiğini unutma.Kendinin ve yanındakilerin güvenliğini sağla:
Aracı dörtlüleri açık bırakarak durdur. Yalnızca aracın dörtlülerinin açık kalması yetmez; tehlike uyarıcısı reflektörlerinin ve seyir durumundaki diğer sürücülerin yeni kazalara yol açmaması için işaretli acil fenerine de ihtiyaç vardır.
Kaza geçirdikten sonra kişilerde korku, endişe, şok gibi çeşitli duygular bir arada görülebilir. Ancak durumu kabullenip, sakin olmak kazanın üstesinden gelmek için yapabileceğin en önemli şey olabilir. Etrafta sana yardımcı olabilecek birileri yoksa yardım çağırmak ya da araçtan çıkmak için önce kendini toplaman gerektiğini unutma.Kendinin ve yanındakilerin güvenliğini sağla:
Aracı dörtlüleri açık bırakarak durdur. Yalnızca aracın dörtlülerinin açık kalması yetmez; tehlike uyarıcısı reflektörlerinin ve seyir durumundaki diğer sürücülerin yeni kazalara yol açmaması için işaretli acil fenerine de ihtiyaç vardır.
Ambulans çağır:
Kaza anından sonra herkesin arabada olduğunu ve ağır yaralı olup olmadığını kontrol et. Ancak iç kanama gibi bazı ciddi yaralanmalar gözle görülmeyebilir. Bu nedenle vakit kaybetmeden ambulans çağırmalısın. Eğer araçta bir yangın ya da patlama tehlikesi yoksa kendin dâhil hiç kimseyi hareket ettirme çünkü basit hareketler bile bazen kötü sonuçlara neden olabiliyor.
Kaza anından sonra herkesin arabada olduğunu ve ağır yaralı olup olmadığını kontrol et. Ancak iç kanama gibi bazı ciddi yaralanmalar gözle görülmeyebilir. Bu nedenle vakit kaybetmeden ambulans çağırmalısın. Eğer araçta bir yangın ya da patlama tehlikesi yoksa kendin dâhil hiç kimseyi hareket ettirme çünkü basit hareketler bile bazen kötü sonuçlara neden olabiliyor.
Kazazedeleri araçtan çıkarmaya çalışmak:
Trafik kazalarında kazanın şekli ve yaralının kazadaki konumu çok önemlidir. Kişinin dışarıdan görünen herhangi bir yara veya kanaması olmasa da, iç organlarında ciddi hasar ya da kazanın etkisiyle ilk anda gözlenememiş ve hayati risk oluşturan bir kırığı olabilir. Bu tip durumlarda ilk olarak çevre güvenliği alınmalı, yaralı asla hareket ettirilmemeli ve ambulans gelene kadar beklenmelidir. Sadece kazanın olduğu araçta yangın veya patlama riski var ise ambulans gelmeden önce hastayı çıkartmak gerekir. Aksi takdirde hastayı olduğu halde bırakmak en doğrusudur. Sağlık ekipleri geldiğinde, kazanın oluş şekli ve yaralıyı inceleyerek doğru müdahaleyi yapacaktır.
Trafik kazalarında kazanın şekli ve yaralının kazadaki konumu çok önemlidir. Kişinin dışarıdan görünen herhangi bir yara veya kanaması olmasa da, iç organlarında ciddi hasar ya da kazanın etkisiyle ilk anda gözlenememiş ve hayati risk oluşturan bir kırığı olabilir. Bu tip durumlarda ilk olarak çevre güvenliği alınmalı, yaralı asla hareket ettirilmemeli ve ambulans gelene kadar beklenmelidir. Sadece kazanın olduğu araçta yangın veya patlama riski var ise ambulans gelmeden önce hastayı çıkartmak gerekir. Aksi takdirde hastayı olduğu halde bırakmak en doğrusudur. Sağlık ekipleri geldiğinde, kazanın oluş şekli ve yaralıyı inceleyerek doğru müdahaleyi yapacaktır.
Kazazedeye müdahale etme:
Acil Yardım Servisi’ni aramadan ve çevre güvenliğini almadan önce herhangi bir girişimde bulunmaman lazım. İlkyardım eğitimi bilmiyorsan ve kaza yerinde kazazedenin hayatını tehlikeye atacak herhangi bir durum yoksa hastaya dokunma. Fakat illâ da bir şeyler yapman gerekiyorsa o zaman önce kendi güvenliğini sağla.
Acil Yardım Servisi’ni aramadan ve çevre güvenliğini almadan önce herhangi bir girişimde bulunmaman lazım. İlkyardım eğitimi bilmiyorsan ve kaza yerinde kazazedenin hayatını tehlikeye atacak herhangi bir durum yoksa hastaya dokunma. Fakat illâ da bir şeyler yapman gerekiyorsa o zaman önce kendi güvenliğini sağla.
Kanama:
Yarayı ortaya çıkarmak için kişinin kıyafetini yırt. St. John Ambulance’ın uzmanlarından Stephen Van Gerwen, “Pıhtılaşmayı sağlamak için yaranın üzerine baskı uygula. Eğer şiddetli bir atardamar kanamasıysa daha fazla bastırman gerekir” diyor. Varsa eldiven tak ve baskı uygularken temiz bir bez kullan. Yapabiliyorsan yarayı kenarlarından sık. Kanaması olan kişiyi yere yatırıp yaralanan kısmı kalp hizasından yukarıda tutmasını sağla. Daha sonra bir bandajla sar. Ancak bu esnada turnike (kan akıntısını durdurmak için kola veya bacağa sarılan sıkı sargı) uygulamamalısın.Yanık:
Bir yanığın ne kadar ciddi olduğunu anlamak için kapladığı alana bakmalısın. Eğer metal paradan daha büyükse ya da bölge olarak yüzde, cinsel organda, popo veya ellerde yer alıyorsa ve görüntüsü beyaz tebeşir gibiyse tıbbi müdahale gerekiyor demektir. Yanık, ciddi olsun ya da olmasın, aşağıdakileri uygulamanda fayda var.
Yarayı ortaya çıkarmak için kişinin kıyafetini yırt. St. John Ambulance’ın uzmanlarından Stephen Van Gerwen, “Pıhtılaşmayı sağlamak için yaranın üzerine baskı uygula. Eğer şiddetli bir atardamar kanamasıysa daha fazla bastırman gerekir” diyor. Varsa eldiven tak ve baskı uygularken temiz bir bez kullan. Yapabiliyorsan yarayı kenarlarından sık. Kanaması olan kişiyi yere yatırıp yaralanan kısmı kalp hizasından yukarıda tutmasını sağla. Daha sonra bir bandajla sar. Ancak bu esnada turnike (kan akıntısını durdurmak için kola veya bacağa sarılan sıkı sargı) uygulamamalısın.Yanık:
Bir yanığın ne kadar ciddi olduğunu anlamak için kapladığı alana bakmalısın. Eğer metal paradan daha büyükse ya da bölge olarak yüzde, cinsel organda, popo veya ellerde yer alıyorsa ve görüntüsü beyaz tebeşir gibiyse tıbbi müdahale gerekiyor demektir. Yanık, ciddi olsun ya da olmasın, aşağıdakileri uygulamanda fayda var.
Deriye yapışmamışsa, yanmış bölgedeki kumaşı ve takıları çıkar. 20 dakika boyunca soğuk suyun altında tut. Queensland Üniversitesi Children’s Burns Research Merkezi’nden Doktor Leila Cuttle, “Çalışmalarımız gösteriyor ki, 20 dakika boyunca uygulanan soğuk su yaranın iyileşmesini kolaylaştırıyor” diyor. Çevrende su bulamazsan soğuk ve ıslak bir kumaş koyabilirsin. Yanık soğuduktan sonra steril ve yapışmayacak şekilde pansuman yap. Doktor Cuttle, “Kremler ve buz, acının hafiflemesini sağlar ancak yaranın iyileşmesine yardımcı olmaz” diyor.
Yılan sokması:
Yılanlar kendisini tehlike altında hissettiğinde sokar. Biri yılan tarafından ısırılırsa ambulans gelene kadar şunları yapmalısın:
Öncelikle yarayı sakın yıkama çünkü birikmiş zehir suçluyu tespit ederken sana yol gösterecek. Ayrıca sakın televizyonda gördüğün gibi yılanı bulmaya çalışma. Yaralı kişinin sakin kalmasını ve ısırılan bölgenin hareket ettirilmemesi sağla. Yaralı uzvu sağlam şekilde bandajla. Parmak uçlarından başlayarak mümkün olduğunca yukarıya kadar sar. Doktorların doğru panzehiri vermesi için yılanı doğru şekilde tanımlaman gerekiyor.
Burkulmalar:
Burkulan bölgenin dinlenmesi gerekir. Daha sonra ıslak bir kumaşa sarılı buzları (24 saat boyunca) iki saatte bir 15 dakika boyunca burkulan yerin üzerine koy. Ardından yaralı bölgeyi sıkı bir şekilde elastik bir bandajla sar ve havaya kaldır. Yardım ettiğin kişi çok büyük acı çekiyorsa tıbbi destek almalısın.
Burkulan bölgenin dinlenmesi gerekir. Daha sonra ıslak bir kumaşa sarılı buzları (24 saat boyunca) iki saatte bir 15 dakika boyunca burkulan yerin üzerine koy. Ardından yaralı bölgeyi sıkı bir şekilde elastik bir bandajla sar ve havaya kaldır. Yardım ettiğin kişi çok büyük acı çekiyorsa tıbbi destek almalısın.
Boğulma:
Arkadaşın ağzına attığı kalamar yüzünden çok heyecanlanıp çiğnemeyi unuttuysa sakın ona Heimlich manevrası yapmaya kalkışma. Bu, hem göğüs kafesinin çatlamasına hem de organların hasar görmesine neden olabilir. Kaldı ki, şimdiye kadar (bilimsel olarak) herhangi bir etkisi olduğu tespit edilmemiştir.Eğer kişinin gırtlağını neyin tıkadığını görebiliyorsan elini ağzının içine sokup yabancı maddeyi çıkarmaya çalış. Küçük çocukları baş aşağı dizine yatırıp arkasına vurmalısın. Yetişkinleri ise öksürtmeye çalışmalısın. Eğer işe yaramazsa öne doğru eğdirip bileğinin iç kısmıyla sırtına, kürek kemiğine doğru vur. Hâlâ bir şey olmuyor mu? O zaman elini göğüs kafesinin üzerine koyup sertçe it. Bu iki hareketi ardı ardına uygula. Kişi bilincini kaybettiği takdirde ise göğsündeki çıkık kemiğin üzerine bileğini daya ve diğer elinin onun üzerine koyup kollarını dümdüz tutarak basınç uygula. (Çocuklara aynı hareketi iki parmağınla yap.) Daha sonra ağzına hava üfle.
Yazı: Tuğçe Tekmen
