Zinde ve uyanık olmak, egzersiz performansınızı artırmak ve daha sağlıklı yaşamak istiyorsanız bu yazıyı okumanızda fayda var.
Bir fincan kahvenin 40 yıl hatırının olduğu söylenir. Bunun nedeni kahvenin çarpıcı ve uzun süreli etkisi olabilir mi acaba? Büyük bir olasılıkla evet… Nedeni bu olmasa bile biliyoruz ki, 15’inci yüzyıldan beri insanoğlunun vazgeçilmezleri arasında yer alan bir içecek var. O da elbette ki kahve. Araştırmacılar; canlandırıcı, uyku açıcı, enerji verici ve daha birçok farklı özelliği olan bu içecek hakkında son 60 yıl içerisinde yaklaşık 21 bin araştırma yaptılar. Bu da yıllar içerisinde neredeyse her gün, kahveyle ilgili yeni bir araştırma yapıldığını gösteriyor. Fakat halen kafeinin tam olarak ne olduğunu, nelere kadir olduğunu bilmiyorsanız, artık bunu öğrenmenin zamanı gelmiş de geçiyor. O zaman arkanıza yaslanın. Kendinize de büyük bir fincanda, şöyle güzel bir kahve hazırlayın ve anlatacaklarımıza bir göz atın.
İşin biyolojik kısmı
Yorgunluktan ölüp bitmek üzereyken içilecek iki fincan espresso nasıl olur da insanı kıpır kıpır bir hale getirebilir? Bunu tam anlamıyla kavrayabilmek için öncelikle adenozinin ne olduğunu bilmek gerek. Adenozin, şu anda damarlarınızda dolaşan bir vücut kimyasalı. Görevi ise merkezi sinir sisteminizi frenlemek. Bir bakıma doğal bir sakinleştirici ve dinginleştirici özelliği taşıyor. Bunun nedeni ise adenozin miktarının kan dolaşımı ile birlikte gün içerisinde kendiliğinden artması ve dinginleşerek uykunuzun gelmesine neden pilinizin bittiğinin ve yeniden şarj olmanız gerektiğinin habercisi de diyebiliriz.
Fakat gelin görün ki kafein, adenozinin tahtını sallayacak nitelikte. Aslına bakarsanız bu iki ezeli rakip karşı karşıya geldiği zaman, savaşın galibi kafein olur. Çünkü kafein, adenozin alıcılarının yolunu kapatınca, adenozin görevini yerine getiremez. Merkezi sinir sisteminiz daha hızlı çalışmaya başlar. Bunun sonucunda ise o bilindik, uyandırıcı kahve etkisi çıkar ortaya. Peki, bu etkiyi vücudunuzun hemen hemen her yerinde hissetmek için ne yapmalı?
Beyniniz
Kahve, ilk yudumdan sonra vücudunuzdaki dopamin salınımını tetikleyerek mucizevi etkisini göstermeye başlar. Dopamin bir beyin kimyasalıdır. Beyindeki gri maddenin olduğu bölgeleri harekete geçirir. Gri madde uyanık olma, sorun çözme, zevk ve memnuniyet duyma gibi duyguların oluştuğu yerdir. Oklahoma Üniversitesi Psikiyatri Bölümü’nden Prof. Dr. William Lovallo, konu hakkında şunları söylüyor: “Hareketli, daha dikkatli ve enerjik olursunuz. Ayrıca ruh durumunuz üzerinde de olumlu değişimler hissetmeye başlarsınız. Tüm bunlara baktığımız zaman, neden her geçen gün her köşe başında bir kafe veya kahve mağazası açılıyor anlamak pek de güç değil.”
• ZİHNİNİZ açılacak. Avustralyalılar tarafından yapılan ve 100 miligram kafeinin beyin aktiviteleri üzerindeki etkilerinin ölçüldüğü bir araştırmaya göre bir bardak kahve içmek, zihninizi 45 dakika boyunca zinde tutuyor. Bu nedenle bir işe başlamadan önce bir bardak kahve içmek iyi fikirdir.
• ZİHNİNİZ DEVAMLI AÇIK KALSIN. Günde üç fincan kahveyle aranız sıkı fıkı olabilir. Hiçbir zararını da görmezsiniz. Harvard Üniversitesi’nden bir grup araştırmacının yaptığı deneylere göre günde dört bardak kafeinli kahve içen erkeklerin Parkinson hastalığına yakalanma ihtimalleri, kahve içmeyenlere göre yarı yarıya daha az. Bunun nedeni ise kafeinin, dopamin moleküllerini aktif halde tutmasından kaynaklanıyor.
Kalbiniz
Adenozin kan damarlarının gevşemesini sağlar. Fakat kafein, adonozin alıcılarının yolunu tıkadığı için kan damarlarınız daralır ve tansiyon yükselir. Bir araştırmaya göre kahve içmeye alışkın olmayan kişilerin tansiyonu bir puan artabiliyor. Ancak bu, kafeinin yüksek tansiyona neden olduğu anlamına gelmiyor. Bu konuda Harvard Üniversitesi’nden bir grup araştırmacı önemli bir araştırmaya imza attı. 128 bin kişinin günlük kahve içme miktarını gözlem altına alan araştırmacılar, günde altı fincan kahvenin kalp hastalığına yakalanma ihtimalini artırmadığı kararına vardı. Brooklyn College’da görev yapan bir grup araştırmacıysa günde dört bardak kahve içen erkeklerin kalp hastalıklarına yakalanma ihtimallerinin bir yudum bile kahve içmeyenlere oranla yüzde 53 daha az olduğunu buldu. Eğer yüksek tansiyon problemiyle boğuşan biri değilseniz, kan basıncınızda kahveden dolayı gerçekleşecek ufak bir yükselmenin pek zararı yok.
• SAĞLIK DURUMUNUZU DİKKATE ALIN. Kafein kalbinizin hızla çarpmasına neden oluyorsa büyük bir ihtimalle bu maddeye genetik olarak duyarlısınız demektir. ABD’li kalp uzmanı Dr. John Kassotis, “Durum göz korkutucu gibi dursa da önceden kalp krizi geçirmediyseniz veya kalp krizi geçirme ihtimaliniz yüksek değilse, bu gibi çarpıntılar çok da tehlikeli sayılmaz” diyor.
• ANTİOKSİDAN AÇISINDAN ZENGİN KAHVEDEN VAZGEÇMEYİN. Aslına bakarsanız bilim insanları yukarıda sıralanan kardiyovasküler etkilerin kafeinden mi, kafein içerisinde bulunan antioksidanlardan mı, yoksa her ikisinin birleşiminden mi kaynaklandığını tam olarak netleştirebilmiş değil. Fakat eğer kafein size dokunmuyorsa, kafein oranı yüksek olan kahvelerden vazgeçmeyin. Çünkü kafeinsiz kahvelerde antioksidan oranı yüzde 15 daha düşük.
Kaslarınız
Kafein merkezi sinir sisteminizi hareketlendirdiği için, hem kalp atışınızı hem de nefes alış veriş hızınızı artırır. Bu ikisi birleşince bedeninizden antrenmanlar sırasında üst düzey bir performans almayı garantilemiş olursunuz. Kafeinin, kaslarınız üzerinde de doğrudan etkisi olduğunu söyleyebiliriz. Nasıl mı? Herhangi bir kas lifinin kasılabilmesi için bu kas lifi içerisinde kalsiyum salınımının gerçekleşmesi gerekir. Kafein ise kas liflerine bağlı olan adenozin alıcılarının yolunu keserek daha çok miktarda kalsiyum salınımını harekete geçirecek olan elektriksel aktiviteyi tetikler. Böylece kas kasılmaları yoğunlaşır.
• ANTRENMANINIZI HIZLANDIRIN. Araştırmalara göre spora başlamadan yarım saat ile bir saat kadar önce 140 ila 400 miligram kadar kafein almak hem hızınızı hem de dayanıklılığınızı artırır. Kafein hapı yerine kahveyi tercih etmeniz de öneriliyor.
• DİKKATİ ELDEN BIRAKMAYIN. Eğer daha önceden herhangi bir kalp rahatsızlığı geçirdiyseniz veya ailenizde kalp hastalığı yaygınsa, kafein oranı yüksek içeceklere karşı daha temkinli davranmanızda yarar var. Yapılan bir araştırmaya göre 200 miligram kafein spor sırasında koroner atardamarları daralttığı için kalbe giden kan akışnı yüzde 39 civarında düşürüyor.
Metabolizmanız
Merkezi sinir sisteminiz hareketlendiği zaman, vücudunuzun ‘ya kavga et ya da kaç’ tepkisi de harekete geçer. Bu durum ise stres hormonları olan adrenalin ve kortisolun salınımını tetikler. Tüm bunların sonucunda karaciğeriniz, kan damarlarınıza şeker pompalar. Fakat genellikle masa başında çalıştığımızı düşünürsek günlük hayat içerisinde vücutta salgılanacak fazladan şeker, ihtiyacınız olan en son şeydir. Çünkü bu durum vücudunuzda yağ birikmesine neden olmakla kalmaz diyabete yakalanma ihtimalinizi de artırır.
• KAN ŞEKERİNİZE DİKKAT EDİN. Kahvenize atacağınız şekerden biraz feragat edin ki diyabete yakalanma ihtimalinizi gerçek anlamda azaltabilesiniz. 2006 yılında Harvard Üniversitesi’nde yapılan bir deneye göre günde dört bardak kahve içmek, diyabete yakalanma ihtimalini yarı yarıya azaltıyor. Bilim insanları, kahvenin bu koruyucu özelliğinin nereden kaynaklandığından tam olarak emin değiller. Yine de kahvede bulunan hastalık karşıtı antioksidanlar başlı başına bir referans değeri taşıyor. Dolayısıyla bir sonraki sefer kahve dükkanına girip sabah kahvenizi sipariş edecekseniz, sert ama şekersiz bir Caffè Americano almanızı tavsiye ederiz.
