Kalça ağrısı ve hastalıkları, fit kadınlarda sık görülüyor. WH, bu problemin gitgide artmasının nedenlerini ve ağrılardan nasıl uzak durabileceğimizi araştırdı.
Derya, 20’li yaşlarının sonunda kalça ağrıları ile tanışmıştı. O yaşlarda henüz çok genç olmasına rağmen kendisini yaşlanmış gibi hissediyordu; kalçasında sürekli bir takılma ve kilitlenme hissi vardı. Belinden başlayarak kasık ve kalçasına kadar uzanan ağrılarla boğuşuyordu. Lise ve üniversite yılları boyunca koşucu olan Derya için çocuk oyuncağı olması gereken düşük tempolu koşular bile işkenceye dönüşmüştü. Tek istediği şey, film izlerken veya uzun bir araba yolculuğu yaparken ağrı çekmeden oturabilmekti…
Doktorlar, Derya’nın atletik geçmişi nedeniyle problemin, spordan kaynaklanan fıtık (kasıktaki yumuşak dokunun zedelenmesi) olduğundan şüphelendi ve ameliyat olmasını önerdi. Ancak ameliyat, genç kadının ağrılarının daha da kötü bir hâl almasını sağlamaktan başka bir işe yaramadı. Geçen yılların ardından, beş sene önce (35 yaşındayken) çektirdiği MR, problemin gerçek nedenini nihayet ortaya çıkardı: Kalça labrum yırtığı vardı. Labrum, kalça eklemi çukurunun kenarını saran yumuşak doku halkasını kapsıyor. Kalça ekleminin sabit durmasını sağlıyor ve baskıya karşı tampon görevi görüyor. Derya’nın önceki MR çekimleri eski makineler kullanılarak yapıldığı için bu durum ortaya çıkmamıştı.
Doktoru kalçanın içindeki ve etrafındaki enflamasyon seviyesinin aşırı yüksek olduğunu söylüyordu. Labrum ve eklemindeki sorunun düzeltilmesi için ameliyat olduktan sonra fizik tedavi gördü. Bugün 40 yaşında olan Derya büyük oranda sağlığına kavuştu ve koşularına geri döndü. Ancak koşarken hâlâ biraz ağrı hissediyor.
Derya bu sorundan muzdarip olan tek kadın değil. Son zamanlarda, geçmiş veya süregelen fiziksel aktiviteleri nedeniyle kalça ağrısından yakınan genç kadınların sayısında büyük bir artış var. Özellikle gençler arasında kalça artroskopisi olanların sayısı oldukça artmış durumda;
45 ila 54 yaş aralığındaki kişilerde kalça protezi taktıranların sayısında ise yüzde 40 oranında artış var.
Gelişimsel kalça çıkığı
Peki, cerrahi operasyonlardaki bu artışın sebebi ne? Doktorların kalça problemlerini artık daha isabetli bir şekilde tespit edebilmesi bu nedenlerin başında geliyor. Kalça problemleri, eskiden sırt sakatlığı veya kasık incinmesi gibi yanlış tanılar konularak tedavi ediliyordu. Göz ardı edilen sorunların en başında ise labrum yırtığı ve gelişimsel kalça displazisi yer alıyordu. Gelişimsel kalça displazisi, çukur şeklindeki kalça boşluğunun sığ olması nedeniyle femur başının -yani uyluk kemiğinin tepesindeki yuvarlak kısmın- tam olarak yerine oturmamasından kaynaklanan, genetik bir rahatsızlık. Kalça displazisi 50 yaş altı kadınlarda, kalça kireçlenmesinin en önemli nedenlerinden biri olarak görülüyor.
Kalça sorunlarının nedenleri
Bu artışın bir başka nedeni ise kadınların spor aktivitelerine katılma oranının artması. 1984 yılında ilk defa düzenlenen kadınlar olimpik maratonundan sonra, 80’li yıllardan itibaren koşu sporu kadınlar için de popüler hâle geldi. Kadınlar boş zamanlarını değerlendirmek ya da rekabet amacıyla yarışlara katılmaya başladı. 1972 yılında ABD’de herhangi bir eğitim programı veya aktivite esnasında cinsiyetler arası eşitsizliği yasaklayan bir yasanın yürürlüğe girmesi ise daha eşitlikçi bir ortamda spor yapabilme imkânı yarattı. Böylece kadınların futbol ve koşu gibi eklemleri zorlayan yüksek darbeli sporlara katılımında büyük bir artış yaşandı. Kadınların bu branşlara katılımındaki artış elbette çok güzel. Fakat kalça sorunlarıyla baş etmemizin en önemli nedenlerinden birinin bu aktiviteler olduğunu da inkar edemeyiz.
Kalçada sıkışma sorunu nedir?
Erken yaşta spora başlamış olan kadınlarda sık sık görülmeye başlanan problemlerden bir tanesi de femoroasetabuler sıkışma (FAS). FAS, uyluk kemiğinin başı ve kalçadaki yuva arasındaki uyumsuzluktan kaynaklanıyor: Kalçayı zorlayan bir spor dalıyla ilgilenen ergenlik çağındaki gençlerin eklemlerindeki epifizyal plaklar (kemiklerin uzunlamasına büyümesini sağlayan, uzun kemiklerin epifizindeki kıkırdak tabakası) kapanmaya başlayınca, kalça boşluklarındaki kemik kitlesi de artıyor. Kemik kitlesindeki artış labrumu sıkıştırarak, zamanla yırtığa, en sonunda da kalça çıkıklarına neden oluyor. Bu durum özellikle aktif bir hayat sürmeye devam eden yetişkinlerde görülüyor.
FAS cinsiyet ayrımı yapmadan kadın ve erkeklerin hayatını zorlaştırabiliyor. Ancak biyolojik olarak biz kadınlar her türlü kalça ağrısına daha yatkın olduğumuz için, FAS’ın etkilerinden de daha fazla şikâyetçi oluyoruz. Ayrıca erkeklere kıyasla daha geniş kalçalara sahip olduğumuzdan, destek ve denge adına daha güçlü kalça kaslarına da ihtiyaç duyuyoruz. Özellikle kalçamızın üst tarafında bulunan gluteus medius kasını güçlendirmemiz gerekiyor.
Kalça sakatlıklarının nedenleri
Yine ne yazık ki, çoğu kişi kaslarını güçlendirmek yerine poposunun üstünde oturmayı tercih ediyor. Masa başı işlerde çalışanlar –egzersiz yapıyor olsa bile- bu durumun etkilerinden uzak duramıyor. Eklemlerimizin bir başka düşmanı ise hormonlar. Regl döngümüz esnasında meydana gelen hormonal değişimler, kalça etrafındaki tendon ve bağ dokularının gevşemesine neden olabiliyor. Bu da sakatlıklara yol açıyor. Amatör atletlerle çalışan, Colorado Üniversitesi Hip Preservation Service’in başkanı Dr. Omer Mei-Dan, doğum esnasında labrumları yırtılan birçok amatör atleti tedavi ettiğini söylüyor.
Kalça problemlerinden kurtulmanın yolları
Biyolojik özelliklerin, genetik mirasın veya önceden yapmış olduğun aktiviteler sana ağrıyan bir kalça hediye ettiyse, sporu bırakıp acıyla yaşamaya alışman gerekmiyor. Yüzme gibi düşük darbeli egzersizleri tercih ederek, daha fazla yıpranma ve aşınmayı engelleyebilirsin.(Yoga denge için harika bir aktivite olsa da şunu unutma: Güvercin pozu gibi bazı hareketler çok fazla esnemene neden olarak, kalçanın etrafındaki kasların güçsüzleşmesine yol açabilir.)
Eğer sen de kalça problemlerinden muzdaripsen, bir egzersiz programına başlamadan önce bir fizik tedavi uzmanına danışmanda fayda var. Fizik tedavi uzmanları karın ve kalça kaslarında bazı hareket ve kas dengesizlikleri tespit edebilir. Bu dengesizlikler labrum yırtıklarına yol açarken, FAS ve gelişimsel kalça displazisini de daha agresif hâle getirebilir. Fizik tedavi uzmanı tarafından önerilen hareketler sayesinde, kalçandaki sorunlardan kurtulabilirsin.
Eğer altı ay süresince egzersiz programını daha hafif olacak şekilde değiştirmek ve fizik tedavi hareketlerini uygulamak belirgin bir gelişme sağlamazsa, bu durumda bir ortopedi uzmanına görünmende fayda var. MultiCare Auburn Tıp Merkezi’nden Dr. K. Linnea Welton, gelişimsel kalça displazisi veya FAS’ın son evresinin kireçlenmeye neden olabileceğini belirtiyor. Hatta bazı durumlarda hastalar kalça protezi taktırmak zorunda kalabiliyor. Cerrahi müdahaleye ihtiyacın olursa endişelenme: Eskiden uzun ameliyat süresi gerektiren müdahaleler, artık fiber optik kameralar sayesinde kolayca hallediliyor.
Kalça kaslarını güçlendiren egzersizler
Kalçandan gayet memnun musun? Memnun olmaya devam etmek için, ona destek olan kaslara iyi bakman gerek. Hareket kabiliyetini arttırmak için egzersiz öncesinde köpük rulo kullanarak; kalça, ön ve arka bacak kaslarını ısıt. Kalça kaslarını güçlendirecek hareketleri de egzersiz programından eksik etme. Froggers (şınav pozisyonu al ve kollarını hareket ettirmeden, kurbağa zıplayışı ile bacaklarını kollarının yanına getir), sidelying leg raises, lateral stepups ve lateral mini-band walks gibi hareketleri tercih edebilirsin.
