Probiyotikler, kişiye özel etki edebilir. Probiyotiğe vücudun verdiği yanıt, o kişinin mikrobiyotasına göre değişebilir.
1) Probiyotikler nedir ve ne işe yarar?
Probiyotikler yeterli miktarda insana verildiğinde sağlık yönünden fayda sağlayan mikroorganizmalardır.
2) Probiyotik ile prebiyotik arasındaki fark nedir?
Probiyotik canlı mikroorganizmalardır. Prebiyotik ise yenildiğinde bağırsaktaki yararlı mikroorganizmaları çoğaltan lifli gıdalardır.
3) Hangi gıdalar probiyotik kaynağıdır? Yoğurt, kefir, peynir, süt, turşu vs. gibi gıdalar sayılabilir mi?
Bu soruyu şu nedenle cevaplamak zor: Fermente gıdalar yani yoğurt, peynir, turşu, şalgam suyu, boza, kefir gibi ürünler de bakteri ve mantarlar tarafından mayalanır. Örneğin ekmek, bira mayası Saccharomyces cerevisia’dır. Yoğurdu mayalayan bakteriler ise Lactobacillus bulgaricus ve Streptococcus termofilus’dur. Ancak bu mikroorganizmaların probiyotik tanımına tam olarak girip girmediği kesin değil. Ayrıca mide asidi bunların büyük bir kısmını parçalar. Eczanedeki ürünler ise bağırsaklara ulaşacak şekilde formüle edilmiştir. Yani ya aside dirençli kapsül gibi koruma vardır veya miktarı çok fazla olduğundan bağırsaklara ulaşan miktar yeterlidir.
4) Bağırsak hastalıklarında probiyotik tüketilmesinin önemi nedir?
Her bağırsak hastalığında probiyotik etkilidir diye bir şart yok. En etkili olduğu yer ishallerdir. Antibiyotik ishallerinde de çok etkilidir. Çünkü bu hastalıklarda flora doğrudan bozulmuştur ve hastalığın tek nedeni budur. Ülseratif kolitte ise hastalığın tek nedeni flora bozukluğu değildir. Ancak probiyotikler tedavinin yanında yardımcı olarak kullanılabilir. Crohn hastalığında ise genellikle etkili değildir. Sadece bir çalışmada sigara içen Crohn hastalarında Saccharomyces boulardii (Reflor) faydalı bulunmuştur. Diğer bir çalışmada ise VSL3 isimli, Türkiye’de bulunmayan, buna karşılık dünyada üzerinde en fazla çalışma yapılan probiyotiğin, Crohn’da faydalı olabileceği gösterilmiştir. Ancak bunlar genellikle tek başına değil, standart tedaviye yardımcı olarak kullanılmıştır. Cerrahi sonrası Crohn hastalığının nüksetmesinde ise çoğu probiyotiğin faydası yoktur. Sadece bir çalışmada VSL3 etkili bulunmuştur ama vaka sayısı azdır.
İrritabl bağırsak sendromunda (İBS) ise probiyotikler ABD’de yaygın olarak kullanılmaktadır. İshal ile giden İBS’de de kabızlıkla giden İBS’de de etkili bulunmuştur. Gaz şikâyetine de iyi gelmektedir. Divertikül hastalığında da atakları azalttığı gösterilmiştir. Bağırsak ameliyatlarından önce kullanılması ameliyat sonrası enfeksiyon ve komplikasyonları belirgin şekilde azaltmaktadır. Radyoterapi ve kemoterapiye bağlı ishallerde de etkili bulunmuştur. Çölyak hastalarında şikâyetleri belirgin ölçüde azaltmaktadır. Gıda alerjilerinde de faydalı bulunmuştur.
5) Probiyotik devamlı kullanılmalı mıdır? Değilse özellikle hangi zamanlarda kullanılmalıdır?
Probiyotiklerin devamlı kullanılması gerekmez. Ancak bozulmuş bir flora (yeni adıyla mikrobiyota) varsa probiyotikler daha etkilidir. Bu nedenle özellikle ishal vakalarında önce probiyotik denenmeli, körlemesine antibiyotik verilmemelidir (Ülkemizde yapılan en büyük yanlış budur, özellikle Güneydoğu’da, yaz döneminde sık görülen ishal vakalarında hemen Cipo-Flagyl antibiyotikleri verilir. Bu nedenle Türkiye’de antibiyotik kullanımı Avrupa’yı geçmiş durumdadır. Antibiyoriklerin bağırsak mikrobiyotasını kalıcı olarak bozabileceğini düşünürsek, bu yaklaşımın toplum sağlığı üzerindeki tehlikesini daha iyi anlarız)
İshal ve kabızlık dışında yoğun seyahat edenler, hastalık döneminden yeni iyileşenler (nekahat dönemi), yoğun antibiyotik ve mide ilacı kullananlar, yoğun psikolojik stres altında olanlar, diyabet ve hipertansiyon gibi rahatsızlığı olanlar vb. Bu liste daha uzatılabilir.
6) Probiyotik gıda destekleri tüketmek bizler için iyi midir?
Ülseratif kolit ve Crohn hastalarına probiyotik önerilir mi?
İBH hastalarının probiyotik tüketmesini tavsiye ediyorum. Bilimsel çalışmalarda ülseratif kolit için kanıt derecesi yüksek, Crohn için düşüktür. Poşit (ÜK ameliyatı sonrası) ise yine çok faydalıdır. Unutulmaması gereken ise probiyotiklerin kişiye özel etki edebileceğidir. O kişinin mikrobiyotasına göre yanıt değişebilir. Bu nedenle bir probiyotik markasının etki etmediği insana diğer marka çok faydalı olabilir.
7) Maflor veya benzeri tozlarla yoğurdumuzu probiyotik açısından zengin hale getirebilir miyiz?
Bunlarla yoğurt yapmak çok sorulan bir soru ama bir mantığı yok. Bu endüstüriyel ürünler mayalanma yapmak için tasarlanmamıştır. Etkisini kaybedebilir veya etkili olmaz. Bence bunlara gerek yok. Yoğurt ile probiyotiği özleştirmemek gerek. Yoğurt tam olarak probiyotik değildir.
