Arkadaşınızın risk altında olduğunu düşünüyorsanız nasıl açıkça konuşmanız gerektiğini öğrenin. Psikolojisi bozuk birine nasıl yardım edilir?

Derleyen: Saide Tokuç

Bir kişinin kendini neden öldürdüğünü anlamak her zaman karmaşıktır; ancak CDC Haziran ayında en son intihar verilerini yayımladığında zihinsel sağlık uzmanlarının dahi kafası karıştı: İntihar ederek ölen erkeklerden yüzde seksen dördünün bilinen bir zihinsel sağlık problemi yoktu.

“Genel olarak insanlar –ve özellikle erkekler- zihinsel sağlık problemine sahip olduklarını gizlemeye çalışıyor,” diyor Amerika’nın Catholic Üniversitesi’nin Suicide Prevention Lab müdürü David A. Jobes. Problemin bir nedeni bu. Erkeklerin intihar oranı kadınların üç buçuk katı; bu, büyük olasılıkla kadınlara kıyasla erkeklerin yardım isteme ya da birbiriyle konuşmasının daha düşük ihtimal olması ve erkeklerin silaha sahip olma ve bu silahı intihar denemelerinde kullanma ihtimallerinin daha yüksek olmasından kaynaklanıyor. (Amerika’daki intihar ölümlerinin yaklaşık yüzde 49’u ateşli silah kullanımından kaynaklanıyor ve silahların güvenli bir şekilde saklanmadığı evlerde intihar riski daha yüksek.)

“Yalnızca intihar yoluyla ölmek istememeniz için size yardım etmeye odaklanan değil, aynı zamanda ölüp ölemeyeceğinize odaklanan önleme stratejilerine ihtiyacımız var,” diyor Southern Mississippi Üniversitesi klinik psikoloji bölümünden Yrd. Doç. Dr. Michael Anestis. “Bir silahı güvenli yere kilitlemek sizi daha az intihara meyilli yapmıyor ancak ölüm ihtimalinizi azaltıyor.” Ayrıca bir bireyin intiharı şaşırtıcı görünse de genellikle bazı işaretleri vardır. “Tecrübelerime göre, dürüst bir şekilde düşündüğümüzde intihar ederek ölen arkadaşımızın çok iyi durumda olmadığının, bir şeylerin kötü gittiğinin sonradan farkına varırız,” diyor Jobes. Birbirimizi kollama konusunda daha iyi iş çıkarmamız gerekiyor. Bir arkadaşınızla ilgili endişeliyseniz bu kılavuzu (hatta hemen, şimdi) kullanın.

1- Zor Soruları Sorun

Lafınızı esirgemeyin. Arkadaşınız işten çıkarıldıktan ya da terk edildikten sonra kendini toparlayamıyorsa ya da endişe verici mesajlar paylaşıyorsa nasıl olduğunu sorun. Kötü hissettiğini söylerse, bunu söylemek zor olsa da şöyle söyleyin: “Bu gerçekten stresli olmalı. Nasıl başa çıkıyorsun? Gerçekten depresyonda mısın? Kendini öldürmeyi düşünüyor musun?” İntiharı düşünüp düşünmediğini sormak kendini öldürme riskini artırmaz, diyor Louisiana State Üniversitesi klinik psikoloji bölümünden Yrd. Doç. Dr. Raymond P. Tucker. Aslında bu desteklenmiş ve bağlantılı hissetmesine yardımcı olabilir. “İntiharı düşünmeseler de ya da bu fikirlere sahip oldukları konusunda yalan söyleseler de dinlemeye istekli olduğunuzu bilirler ve daha sonradan size gelme ihtimalleri daha yüksektir.”

EVET DERSE…

Destek olun: Ne olduğunu ve neden bu şekilde hissettiğini düşündüğünü sorun. Yargılamayın. “Bazen birinin intihara meyilli olduğunu söylemesinin nedeni size önemsiz görünebilir ancak onlar için bu, dünyadaki en büyük şeydir,”diyor Tucker.

Yardım edin: Arkadaşınızın doktorundan randevu almasına yardımcı olun ya da kendisine bir zihinsel sağlık profesyoneli bulun. Acil yardıma ihtiyacı varsa kendisini acil servise götürmeyi önerin.

Takipte kalın: Günde birkaç kez mesaj atın ya da arayın ve durumunu sorun. Onu kaybetmenin ne kadar kötü olacağını anlatın. “Konuşmanın her zaman intihar hakkında olması gerekmez ancak yardım etmek için yanında olduğunuzu kesinlikle bilmesini sağlayın,” diyor Tucker.

Tepkisini kontrol etmeyi öğretin: Arkadaşınıza, aynı âşık olduğu eski sevgilisi gibi, intihar düşüncesinin de zaman zaman kapısını çalabileceğini söyleyin, diyor intihar araştırmacısı Ursula Whiteside. İşin sırrı verdiği tepkide. “Eski sevgilinizle bir şeyler içmeye giderseniz gecenin sonunda kendinizi yatakta bulabilirsiniz,” diyor. “Eski sevgiliye cevap vermeyin, bunun yerine akşam yemeği pişirin ya da bir antrenman yapın. Böylece düşüncelerle olan ilişkinizi değiştireceksiniz. Tehlikeli olan düşüncelerin kendisi değil, onlara verdiğiniz tepkidir.”

#NASILYARDIMALDIM

MensHealth.com yakın zamanda zihinsel sağlık problemleriyle ilgili erkeklerin konuşmalarına yardımcı olmak için bir girişim başlattı (healtyhype.com/mental-health). İşte, üç erkek kendi hikâyelerini paylaşıyor:

@LJOHNSON511 “John Moe ve Ana Marie Cox’un The Hilarious World of Depression podcastinde depresyon üzerine konuşmasını dinliyordum ve düzenli intihar düşüncelerimin normal olmadığını fark ettim. Kör kütük sarhoş oldum ve erkek kardeşimi arayıp iki saat boyunca bağırarak ağladım. Ertesi gün bir terapistten randevu aldım.”

@GAVINJENKINS80 “Dışa vurmayacak ve bir şeyler hakkında konuşmayacak şekilde yetiştirilmiştim. Yüksek lisanstayken öfkeliydim ve çok içiyordum, ailemle de gergin bir ilişkim vardı. Bir gün arkadaşım Nicole elime beş terapistin telefon numaralarının yer aldığı bir liste verdi ve şöyle dedi: ‘Biriyle konuşana dek yanından ayrılmayacağım.’ Bazen bir arkadaşınızın size sert davranmasına ihtiyacınız vardır. Notu bana ‘Lütfen yapabilir misin…’ şeklinde verse yapmayabilirdim. Ancak o, ‘Bunu yapmazsan peşini bırakmayacağım,’ şeklinde davrandı.”

@COMBATCAVSCOUT “Afganistan’a yapılan inanılmaz derecede zor bir yerleştirme sonrası, askerlerimden biri ordudan ayrıldı ve sivil hayata adapte olma konusunda zorluk yaşıyordu. Bu esnada ben de bu yerleştirmeyle mücadele ediyordum. Telefonda konuşurken ona Veterans Affairs aracılığıyla terapi almasını önerdim. Kendisi de sosyal hizmetler çalışanı olan eşim, kendim yapmak istemediğim bir şeyi yapmasını ona nasıl söyleyebildiğimi sordu. Tabii ki haklıydı. Yardım aldım ve büyük olasılıkla bu, evliliğimi ve kariyerimi kurtardı.”

YARDIM GELİYOR

Şu anda depresyonda ve intihara meyilli olan insanlara antidepresanlar, lityum ve klozapin denilen antipsikotikler reçete edilebiliyor. Ancak bunların işe yaraması zaman alıyor. Bu da araştırmacıların daha hızlı etki eden ilaçlar test etmelerinin nedeni. Bunlardan biri olarak partilerde kullanılan uyuşturucu ketamin, yalnızca bir günde (ancak yan etkilerle birlikte) depresyondaki hastalarda intihara meyilli düşünceleri azaltıyor. Rapastinel adındaki yeni bir ilaç ise şu anda aşama 3 klinik denemelerden geçiyor. Ketamine benzer olarak bu da beyindeki öğrenme, hafıza ve sinaptik plastisiteden sorumlu nörotransmitter reseptörler üzerinde etki gösteriyor ancak ketamin benzeri yan etkileri en az derecede taşıyor, diye açıklıyor ilaç üzerinde çalışan Stanford Üniversitesi profesörü Dr. Carolyn Rodriguez. “Rapastinel, hızlı tedaviler için yeni bir alan açma potansiyeline sahip.”

2- Tehlike İşaretlerini Belirleyin

Depresyon intihar için büyük bir risk faktörü olsa da tek faktör değildir, diyor Mount Sinai’deki Icahn School of Medicine’de yer alan Galynker Suicide Research Laboratory’nin yöneticisi Dr. Igor Galynker. Aşağıdakilerin hepsini yaşayan insanların, yaşamayanlara kıyasla yakın gelecekte intihara kalkışma ihtimalleri 15 kat daha yüksektir, diyor.

Kapana kısılmış ya da umutsuz hissetme

Düşüncelerin kontrolünü kaybetme (kaçamadığıbir olumsuz düşünce kısır döngüsüne kapılmış gibi)

Aşırı anksiyete ya da hızlı duygu değişiklikleri

İnsomnia veya ajitasyon

Sosyal olarak geri çekilme (normalde yer alacağı sosyal gezilerden kaçınma)

KENDİLERİ YAPABİLECEKLERİ BU SEÇENEKLERİ ÖNERİN

TEC-TEC: Değerlendirmeci koşullanma olarak adlandırılan psikolojik bir tekniğin bu oyun benzeri versiyonu, kullanıcıyı belirli kelimeler ile görselleri eşleştirmek üzere görevlendirir. Apple App Store’da ve Amazon’da bulabilirsiniz.

VIRTUAL HOPE BOX: Military Suicide Research Consortium tarafından finanse edilen bu uygulama, rahatlama, dikkat dağıtma ve pozitif düşünme gibi başa çıkma stratejilerini kullanır. Apple App Store’da ve Google Play’de bulabilirsiniz.

NOWMATTERSNOW. ORG:  Ursula Whiteside’ın farklı araçlarla dolu sitesi, intihardan sonra hayatta kalanların hikâyelerini ve zorlu anları atlatmaları için insanlara yardımcı olan becerileri öğreten bir Youtube kanalı içeriyor. (Site İngilizcedir.)

3- Kendini Yeniden Bulmasına Yardımcı Olun

Arkadaşınız halı saha turnuvanızın maçlarından kaçıyor ya da haftalık poker gecelerinizi iptal mi ediyor? Biri depresyonda hissettiğinde onu mutlu edecek şeyler yapma motivasyonunu kaybedebilir, diyor Anestis. Davranış terapisi ise şöyle diyor: Yine bunları yapın. Arkadaşınız davranışlarını değiştirirse duyguları da bunu izleyecektir.