Birçok insan gece iyi uyuyamadığı için sabah yorgun uyandığından şikâyet ediyor. Peki iyi bir uyku ne anlama geliyor? Memorial Şişli Hastanesi Uyku Bozukluğu Merkezi Sorumlusu Prof. Dr. Hakan Kaynak, uykunun vücudumuz için önemini anlattı.
Hayatımızın yaklaşık üçte birinin uykuda geçtiği düşünülürse, tıpkı yemek yemek ve su içmek gibi, iyi bir uyku da vücudumuzun en önemli ihtiyaçlarından biridir. Uykunun süresi genetik etkenlerin etkisiyle kişiden kişiye, dört ile 11 saat arasında değişir. Genetik olarak belirlenen bu süreyi, belli sınırlar dışında değiştirmek mümkün değildir.
Türkiye’de toplumun büyük çoğunluğunun yedi, sekiz saat uyuma alışkanlığına sahip olduğu, yapılan araştırmalarla biliniyor. Uyku süresi kısa olanlar ile uzun olanların uyku yapısı, birbirinden farklılık gösterir. Kısa süreyle yetinenlerin uykusu, daha yoğun olarak derin yavaş uyku ve REM döneminden oluşur. Gece boyunca uyanma sayısı ve ikinci evre oranı bu tür insanlarda azdır. Dolayısıyla kısa süreli ancak daha etkili uyudukları söylenebilir. Uzun süre uyuyanlar da, “asıl uyku” olarak adlandırılan derin yavaş uyku ve REM dönemlerini, uyku süresi kısa olanlar kadar uyur. Ama onlardan farklı olarak, uykunun derin olmayan evrelerini biraz daha uzun uyurlar
Uyuklamak Hastalık Belirtisi Olabilir
Aşırı uyku hâlinin, ciddi rahatsızlıklara neden olabilen önemli bir sorun olarak algılanması gerekirken, genellikle günlük iş temposu veya başka sağlık sorunlarıyla ilişkilendirilip ciddiye alınmaz. Birçok kişi, uzun yıllar yaşadığı aşırı uyuklama hâlini normal olarak değerlendirir. Öğle saatlerinde, akşam televizyon karşısında, yolculukta, iş yerinde, hatta direksiyon başında uyuklamayı normal kabul eder. Oysa bunların hepsi birer hastalık belirtisidir.
Uzun uyumaya ihtiyaç duyduğu hâlde çalışmak için daha çok zamana ihtiyacı olanlar, çoğunlukla uyku süresini kısaltma isteği duyar. Ancak belirli bir oranın ötesinde kısaltmak mümkün olmaz. Üniversite öğrencileri arasında yapılan bir çalışmada, uyku süresini kısaltmanın mümkün olmadığı, az uyuyan deneklerde ertesi gün yorgunluk, hâlsizlik, konsantrasyon güçlüğü ve hafıza bozukluğu gibi şikâyetler görüldüğü ortaya çıktı. Deneye katılanlar, uygunsuz zamanlarda uyku ihtiyaçlarına yenilip uykuya daldı. Ancak başka bir araştırma, uyku süresinin geniş bir zaman dilimi içinde, bir veya iki saati aşmamak şartıyla azaltılmasının mümkün olduğunu ve bunun deneklerde performans bozukluğuna yol açmadığını gösterdi.
Kaliteli Uyumak
Gece boyunca defalarca REM dönemine girdiğimiz hâlde, çoğunlukla sabah kalkınca hiç rüya görmediğimizi veya sadece bir kez gördüğümüzü düşünürüz. Eğer REM döneminde uyanmadan başka bir uyku evresine geçilirse, görülen rüya sabah uyanınca hatırlanmaz. Rüyaların hatırlanması ancak REM döneminde uyanmakla mümkün olur. “Çok sık rüya görüyorum, demek ki sağlıklı uyuyorum” diye düşünen insanlar, aslında REM döneminden sık sık uyandığı için kötü kalitede uyuduğunun farkında değildir.
Dört, beş saat uyuyup dinlemiş olarak uyananlara da, çok uzun süre uyuduğu hâlde dinlenememiş olanlara da sık sık rastlıyoruz. Dolayısıyla iyi bir uyku ile uyku süresi arasında bir doğru orantıdan söz edemeyiz. Kimi başını yastığa koyar koymaz uykuya daldığı hâlde, kimi insan yattığı andan itibaren gün içinde yaşadıklarını düşünmeye başlar. Uykuya ancak bu sıkıntılı saatlerin sonunda dalabilir. Geçen sürenin uzunluğu ve bu sıradaki sıkıntı düzeyi, uykudan memnun kalkmayı etkileyen en önemli etkenlerden biridir. Dinlenmiş olarak uyanmayı etkileyen ikinci etken ise gece içindeki uyanma sayısıdır.
Uykusuzluk Kolayca Tedavi Ediliyor
Genellikle uykusuzluk şikâyeti için uyku kliniğine başvuran hastalar, elinde valiziyle gece yatmaya hazır şekilde gelir. Halbuki bu hastaların çoğu iyi bir muayene sonucunda, uyku tetkikine gerek duyulmadan da tedavi edilebiliyor. Geçici olarak veya uzun süredir uykusuzluk çeken bir hastaya uyku tetkiki yapılması her durumda şart değil. Bu kişilerin tamamına yakını, ilaç veya davranışsal tedavi yöntemleriyle, uyku laboratuvarında incelenmesine gerek kalmadan iyileşebiliyor. Uykusuzluk sebebi olarak uykuda solunum bozukluğu veya periyodik kol ve bacak hareketlerini düşündüren veriler varsa, bu durumda uyku tetkiki yapılıyor.
Yazı: Prof. Dr. Hakan Kaynak
